خلاصة:
در منابع اهلسنت خبری از سیّدالشهداء7 نقل شده که در آستانه روز عاشورا خطاب به یارانش فرمود: «لایُقاتل معی، مَن علیه دَین». طبق این خبر، امام7 کسانی را که بدهکاری مالی داشتهاند، از همراهیِ با خود در جهاد و شهادت منع کرده و خواستار خروج آنان از جمع دیگر یاران خود شده است. این خبر، اهمیّت حقالناس و لزوم ادای آن را مورد تأکید قرار داده و فراوان، مورد استناد واقع میشود. مقاله پیشرو ضمن بررسی محتوایی این خبر، تلاش دارد به درستی یا نادرستی آن دست یابد. یافتههای تاریخی، حکایت از آن دارد که گزارش مورد نظر، ضعیف و غیرقابل اعتماد است. گویا چنین خبری ساخته شده تا از زبان سیّدالشهداء7، اهمیت فوقالعاده پرداخت «دَین» نسبت به تکالیف دیگر، حتی در بالاترین سطح آن، یعنی جهاد و نبرد با دشمنان فرزند رسول خدا9 و محافظت از جان ایشان را دستکم در میان پیروان و شیعیان آن حضرت نهادینه نماید.
ملخص الجهاز:
روایت «لا یُقاتل معی، مَن علیه دَین»، در ترازوی نقد تاریخ دریافت: 28/10/1397 تاریخ پذیرش: 30/4/1398 سید محمد حسین مقدس نیان ابراهیم گودرزی علی صفری چکیده در منابع اهلسنت خبری از سیّدالشهداء(ع) نقل شده که در آستانه روز عاشورا خطاب به یارانش فرمود: «لایُقاتل معی، مَن علیه دَین».
4. سیر أعلام النبلاء: ذهبی(748ق) نیز این خبر را از سفیان ثوری بدون ذکر سلسله سند آن نقل کرده است: الثوری: عن ابی الجحاف، عن ابیه: ان رجلا قال للحسین(ع) ان علیَّ دَینا، قال: لا یقاتل معی، من علیه دین.
با آنکه ضحاک از راویان حوادث کربلا، بهویژه وقایع شب عاشورا است و به اعتراف خودش مقروض بوده و با امام(ع) نیز از این موضوع سخن گفته است، ولی خبری مانند آنچه سفیان ثوری نقل کرده را بیان نکرده است!
البته، به فرض قبول خبر، باید بپذیریم که در میان تمام یاران امام(ع)، تنها یک فرد مدیون وجود داشته و او(راوی خبر) آن چنان مطیع سیّدالشهداء(ع) بوده که با نهی ایشان صحنه کربلا را ترک گفته است!
بنا بر این، خبر سفیان ثوری با روایت شیخ صدوق نیز در تعارض است؛ زیرا با استنصار امام(ع) از افراد مختلف قابل جمع نیست؛ مگر آنکه گفته شود دعوت و قبول یاری افراد از سوی آن حضرت، مشروط به بدهکار نبودن آنان بوده، که بیان چنین شرطی از جانب سیّدالشهداء(ع) مورد تأیید منابع نیست.
از این رو، اگر سخن طالوت را شاهدی بر درستی بیان خبر سفیان ثوری بدانیم، باید به این نکته پاسخ دهیم که چرا امام(ع) از میان آن افراد، تنها از نبرد مدیونین سخن گفته است؛ افزون بر آنکه طالوت در نوشیدن آب برای سپاهش نیز محدودیت ایجاد کرد.