خلاصة:
منطقه جبال مشتمل بر چندین شهر و روستا است که برخی از آنها بستر و کانون شکل‌گیری سلسله‌های پیش از اسلام و دوره باستان بوده و برخی دیگر با ظهور اسلام بوجود آمدند، تا آنجا که در قرن چهارم هجری از مراکز مهم و آباد ایران به شمار می‌رفتند. این منطقه در قلب رشته کوه‌های زاگرس با کانون‌های عراق عرب، اران و آذربایجان، خلیج‌فارس، دیلم و طبرستان و کانون خراسان از شمال و جنوب و شرق و غرب پیوندهای فرهنگی و تمدنی ناگسستنی دارد. این نکته با اندکی تامل در موقعیت شهرهای ری، اصفهان، قزوین و حلوان (در چهارگوشه منطقه جبال) در نقشه‌ها و اطلاعات بدست داده شده اصطخری دیده می‌شود.
این مقاله با تمرکز بر شرح مندرج در کتاب ممالک و مسالک بر ناحیه جبال، کوشیده است تا با دقت شرح نواحی و پدیده‌های طبیعی شهرها و روستاها و ذکر فواصل بین آنها را در قرن چهارم، در پهنه مهمی از دامنه‌های رشته کوه‌های زاگرس، به نام منطقه جبال ارائه دهد.
ملخص الجهاز:
بررسي جغرافياي تاريخي منطقۀ جبال بر اساس کتاب ممالک و مسالک اصطخري مجتبي رضاييسرچقا١ چکيده منطقة جبال مشتمل بر چندين شهر و روستا است که برخي از آنها بستر و کانون شکل گيري سلسله هاي پيش از اسلام و دوره باستان بوده و برخي ديگر با ظهور اسلام بوجود آمدند، تا آنجا که در قرن چهارم هجري از مراکز مهم و آباد ايران به شمار ميرفتند.
اين مقاله با تمرکز بر شرح مندرج در کتاب ممالک و مسالک بر ناحيه جبال ، کوشيده است تا با دقت شرح نواحي و پديده هاي طبيعي شهرها و روستاها و ذکر فواصل بين آنها را در قرن چهارم ، در پهنة مهمي از دامنه هاي رشته کوه هاي زاگرس ، به نام منطقه جبال ارائه دهد.
ياقوت حموي هم آن را بصورت کنگور و کنگور آورده اين شهر از ديرباز پس از اسلام به قصر اللصوص يعني دژ دزدان مشهور شد و در کتاب جغرافياي تاريخ سرزمين هاي خلافت شرقي به صورت کنگور درج شده و دليل اين نام گذاري به قصر دزدان را سرقت چارپايان آنها توسط اهالي ذکر کرده اند (بهمني، ١٣۵۵: ۴٢٠(.
ياد کردن صفات شهرها و آنچه در آن است اول همدان و آن شهري بزرگ و خوش و نزه است با بستان ها و آب روان و زراعت بسيار و در طول و عرض به قدر فرسنگي در مثل خود باشد و آن را شهر و ربض هست و چهار دروازه دارد و هر دروازه دري از آهن کرده ، و تمامت بنياد خانه هاي ايشان از گل ميباشد (همان : ٢٠۵).
(
, 
, 
)
