خلاصة:
زمینه و هدف: نقش و جایگاه پزشکان تاریخنگار یا مورخان پزشک یکی از مولفههای مهم در توسعه علمی و تمدنی اسپانیای اسلامی است که قابل بررسی و جستجوی بیشتر است. در فرایند توسعه تمدن اسلامی اقشار مختلف اعم از ادیبان، پزشکان، حکیمان، مورخان و... نقش ایفا کردهاند. با وجود تحقیقات و بررسیهایی که تاکنون درباره پزشکان اندلسی صورت گرفته، لیکن درباره پزشکانی که علاوه بر امر طبابت، تاریخنگار هم بودهاند، کمتر اطلاعاتی در دست است. پژوهش حاضر با هدف معرفی و تبیین کارکرد اطبای تاریخنگار، میکوشد میزان اثرگذاری آنها در توسعه علمی و پیشبرد فرهنگی تمدن اندلس در دوره اسلامی را مشخص و بررسی نماید.مواد و روشها: این پژوهش بر پایه روش مطالعات مروری و با اتکا به منابع نوشتاری و دادههای کتابخانهای انجام گرفته است که پس از گردآوری و مطالعه منابع موثق، از جمله الاحاطه فی تاریخ الغرناطه، العبر، مفاتیح العلوم، عیون الانباء فی طبقات الاطباء و... مطالب بر اساس اهمیت و اعتبار آنها تنظیم و تدوین شدهاند.یافتهها: نتیجه تحقیق بیانگر آن است که پزشکان وقایعنگار، با ثبت گزارشهای موثق و دقیق از نوآوریها و پویشهای دانشوران و کوشندگان عرصه علم و فرهنگ در تمدن اندلس، نقش ویژهای در روند توسعه همزمان دانش طب و تاریخ و امکانسنجی مقایسه مطالعات میانرشتهای ایفا کردهاند. همچنین آموزش دانش پزشکی به سایر کشورها از جمله فرانسه، پرتغال و... راه پیدا کرد، به گونهای که دانشجویان و علاقمندان علم پزشکی از دانشگاههای مونپلیه و پاریس برای فراگیری طبابت نزد استادان مسلمان در شهر قرطبه پایتخت اندلس جمع میشدند.نتیجهگیری: بیشتر پزشکان مسلمان در اسپانیای تحت حاکمیت اسلام، ضمن پرداختن به امر طبابت، دستی در نگارش تاریخ داشتهاند و با دقت بیشتری نسبت به دیگر مورخان، به ثبت و ضبط تحولات علمی و فرهنگی در تمدن اندلس مبادرت کردهاند. وجاهت علمی و بینش عالمانه این پزشکان، نگارش تاریخنگارانه آنها را متمایز ساخته و سبب شده تا سیمای راستین تمدن اندلس و شکوفایی فرهنگی آن، به خوبی در متون این اطبای مورخ بازنمود داشته باشد.