خلاصة:
آیین سالانه نخلبرداری در زیارتگاه کوه سفید روستای وش که توسط اهالی و به همراهی ابوزیدآبادیها انجام میشود، متضمن عناصر آیینی و اسطورههای سرشار است. محور اسطورهای آیین، غیبت تعدادی از اولیا در دو زیارتگاه اولیاءالله و کعبه کوچک کوه سفید است. باورهای مردم در این زمینه، شباهت اساسی با درونمایهای مشترک اسطوره غیبت دختر در فلات ایران دارد که با رویا، قداست آب و جایگاه قدسی چشمهای در پیوند است. این باور همچنین محور آداب زیارتگاهی کوه سفید را تشکیل میدهد؛ ازاینرو تابوتواره نخل را هر سال در 28 صفر از آبادی حرکت داده و در دو محل زیارتگاهی کوه سفید میگردانند. این آیین متضمن باورهایی بس قدیمی است و ریشه در باورهای ایرانی دارد. ترکیب متفاوت برگزارکنندگان هم شگفت است، حضور اهالی ابوزیدآباد که از دشت به نسبت دوردستی برای برپایی مراسم میآیند نیز میتواند یادآور دوران کوچنشینی آنان بین ییلاق کوهستان کرکس و قشلاق دشت کویری ابوزیدآباد باشد. مجموعه باورها و آیینهای زیارتگاههای کوه سفید وش با آیین ایرانی قربانی گاو و بارانخواهی در سیوششمین روز بهار اسفنجان در آذربایجان شرقی شباهت زیادی دارد که نشاندهنده بنمایههای ایرانی آن است.
The annual ritual of Nakhl Bardari in the Mount Sefid’s Shrines in the village of Wash involves rich mythical elements. The mythical axis of the ritual is the absence of a number of religious saints in the shrines of olia-allah and Ka’beh Koochak of Mount Sefid, which has a fundamental resemblance to the theme of the “Myth of Daughter’s Absence” in the Iranian plateau. The myth associated with the dream, the absence of the pursuit of goodness, and the sacred status of the source or spring. The abovementioned belief also forms the centerpiece of the Mount Sefid’s Shrines so that the Nakhl as a casket is moved from the village to the shrines annually on Safar 28th (AH). This rite implies ancient beliefs and is rooted in Iranian faiths. The different mix of organizers is also interesting, with the presence of Abuzeydabad residents coming from far off the plains to commemorate their migration between the Karkas Mountain’s countryside and the desert of Abuzeydabad. The set of beliefs and rituals of Mount Sefid and its shrines is very similar to the Iranian ritual of cattle sacrifice or rainmaking on the 36th day of the spring in Esfanjan, East Azerbaijan.
ملخص الجهاز:
بر طبق سنتی دیرینه ، صبح روز ٢٨ صفر مصادف بـا رحلـت پیـامبر(ص ) و شـهادت امـام حسن مجتبی(ع )، اهالی وش به همراه اهالی ابوزیدآباد، نخل آبادی را تزیین کرده و از حسـینیۀ آبادی به طرف زیارتگاه کوه سفید و سپس اولیاءالله حرکت داده و در محـل «سـر زیـارت » بـا زنجیرزنی و روضه خوانی مراسم را خاتمه داده و پس از صرف نهار دوباره نخـل را بـه طـرف روستای وش آورده و در محل مخصوص آن در حسینیه قرار مـیدهنـد.
به رغم اینکه انتظار می رود در این گونه فرم های زیارتگاهی قبـر در وسـط بنـا و زیـر گنبـد باشد، زیارتگاه فاقد هرگونه قبر یا مزار است و محور قداست در انتهای فضای گنبد خانه واقـع است که عبارت است از پنجره ای مشبک به عرض تقریبی یک و ارتفاع دو متر کـه بـر دیـواره زیارتگاه قرار دارد و در واقع بر این ضریح کوچک چسبیده بر دامنۀ کوه اسـت (نـک : تصـویر ٩).
٨. جمع بندی نخل برداری ٢٨ صفر زیارت کوه سفید که در بستر سنتی اسـلامی و شـیعی انجـام مـیشـود و مکان های مقدس برگزاری یعنی دو زیارتگاه کعبۀ کوچک و اولیاءالله و و سر زیـارت باورهـای وابسته به آن بر اساس اسطورٔە غیبت دختر شکل گرفته است که ریشه در باورهـا و آیـین هـای ایرانی دارد و قابل تطبیق با نمونه های دیگری در ایران مانند آیین قربانی گاو در سـیوششـمین روز بهار اسفنجان از توابع تبریز است .