خلاصة:
ادبیات، آیینه ای است که فرهنگ جامعه را بازتاب می دهد و متون داستانی، بستر مناسبی برای بررسی این بازتاب های فرهنگی در زمینه های گوناگون از جمله مباحث مربوط به زنان است. در این پژوهش، برای واکاوی انگاره زن، دو حکایت از سندبادنامه انتخاب شد. متن سندبادنامه هر چند در یک زمینه تاریخی زن ستیز تولید شده، نمونه های فراوانی از قدرت زن در آن دیده می شود. این جستار درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی با تکیه بر نظریه «فرکلاف»، متن را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی نموده، نشانه های قدرت زن و چرایی آن را نشان دهد. در این جستار به این نتیجه رسیدیم که زن در این اثر، حضور فعال و قدرتمند دارد و نقش فاعلی او در شکل گیری روند داستان مشهود است. در این کتاب به رغم دید منفی نسبت به زن، نشانه های قدرت پنهان زنانه را می توان دید. زنان برای رسیدن به اهداف خود از ابزار قدرت پنهان همچون زبان، تدبیر، زیرکی و سیاست استفاده می کنند و اگر راه های رسیدن به اهداف سازنده و والا برای آنها بسته شود، گاهی این قدرت در مسیر نادرست به کار گرفته می شود.
Literature is a mirror that reflects the culture, and fictional texts are an appropriate ground upon which these cultural reflections in a variety of fields, including issues related to female status could be examined. In this research, two anecdotes were selected from Sindbad-Nameh to analyze the female role. Although the text of Sinbad-Nameh has been produced in a historical misogynistic context, there are many examples of the female power in it. This paper, with a descriptive-analytical approach, studies the text based on Fairclough’s critical discourse analysis method, at three levels of description, interpretation and explanation, to analyze the mechanisms of the representations of the female power. As a result, it was concluded that the women in this work have an active and powerful presence and that their active role in shaping the anecdote process is evident. Also, despite the negative attitude towards women, the signs of their hidden power can be observed. In this work, Women use intangible means of power such as language, tact, intelligence and politics to achieve their goals and if the ways to gain the constructive and lofty goals are closed to them, that power is sometimes misused.
ملخص الجهاز:
زنان براي رسـيدن بـه اهـداف خـود از ابزار قدرت پنهان همچون زبان، تدبير، زيرکي و سياست اسـتفاده مـي کننـد و اگـر راههاي رسيدن به اهداف سازنده و والا براي آنها بسته شود، گـاهي ايـن قـدرت در مسير نادرست به کار گرفته مي شود.
در سندبادنامه که برگرفته از فرهنگ هندي است ، زن حضور فعـالي دارد و نقش هاي متفاوتي ايفا مي کند و اغلب به جنبه هاي منفي اخلاقي او اشاره شـده و ايـن ويژگي ها به همة زنان تعميم داده شده است .
از سوي ديگر، اختصاص اين کتاب به موضوع زن و شهرتش به مکر النسا دليل بـر اهميـت نقش زن در زمان نگارش اين اثر و حضور پررنگ او در جامعه ، چـه مثبـت و چـه منفـي است و اينکه نفوذ و تأثير زنان تاحدي مورد ترس و نگراني مردان شده کـه ايـن همـه از سياست زن داد سخن داده و به نگاشتن چنين آثاري پرداخته اند.
در حکايت نخست در گفت وگوي زن با شاگرد: «تو را هم بر اين رباب ترانه اي و هـم از ايـن باب شاگردانه اي آرم» و در حکايت دوم در گفـت وگـوي بقـال بـا زن دهقـان: «بقـال بـه حرکات و سـکنات او بـه جـاي آورد کـه از کـدام پـاليز اسـت »، شـاهد کـنش گفتـاري غيرمستقيم هستيم .
در حکايت دوم، ويژگي هاي منفي نسبت داده شـده بـه زن دهقـان کـه بيـانگر ديـد زنستيزانه است ، به همة زنان تعميم داده شده است .