خلاصة:
از دهه 1960 به بعد، جنبشی اسلامگرا در ترکیه تحت عناوینی همچون جماعت خدمت، جریان نورچی و جماعت گولن رشد کرده که از جهات گوناگون به ارائه الگویی نوین از اسلام اجتماعی مبتنی بر منظومه فکری و اندیشه ای فتح‌الله گولن معترض مذهبی مقیم آمریکا پرداخته است. این جنبش نه تنها در ترکیه، بلکه در سطح منطقه نیز جریانی تاثیرگذار محسوب می شود و طی سالهای گذشته، رشدی فزاینده در مناطقی همچون آسیای مرکزی و قفقاز، بالکان، آفریقا و حتی آمریکا داشته است. یافته های نوشتار توصیفی – تحلیلی حاضر که با بهره گیری از رهیافت جامعه شناسی تاریخی به رشته تحریر درآمده است نشان می دهد که جماعت خدمت ازیک‌سو محصول شرایط تاریخی ترکیه و واکنشی به سیاستهای سکولاریستی دولتها و ازسوی‌دیگر، تلاشی مستمر به‌منظور سازگاری اسلام با مدرنیته بوده‌است. این جماعت با بهره گیری از اخلاق اسلامی مبتنی بر آموزه های تصوف، تقدیس کار جمعی، مبارزه با فقر و تلاش برای آشتی سنت و مدرنیته با وام گیری از سنت لیبرالیسم و اخلاق پروتستانی، نوعی از اسلام را عرضه نموده که از الگوی اسلام اجتماعی در برابر اسلام سیاسی دفاع‌می کند. اگرچه فعالیتها و اقدام‌های این جنبش تحت‌الشعاع حوادث پس از کودتای نافرجام جولای 2016 قرارگرفته و دولت اردوغان مبارزه‌ای گسترده را برای حذف این جنیش آغاز نموده، اما به‌نظر‌نمی رسد جنبشی که ریشه ای عمیقی در سنت اسلامی و فرهنگ بومی دارد و توانایی خود را در تطبیق با شرایط موجود و روزآمدکردن اندیشه های اسلامی نشان‌‌داده، به این زودی محو و یا به حاشیه رانده شود.
Since the 1960s, the Islamist movement in Turkey has grown under titles such as the Hizmet(Service) Movement, the Norrchi Stream and the Jalta Gülen, which has presented a new model of social Islam based on the religious protestist Fethullah Gulen's thoughts. As one of the most important movements, the Hizmet(Service) Movement was influential not only in Turkey but also in the region and areas such as Central Asia and the Caucasus, the Balkans, Africa, and even the United States in recent years. The findings of this descriptive-analytic literature show that the Hizmet(Service) Movement is a product of Turkish historical conditions and a reaction to the secularist policies of governments and the media, a continuous effort to adapt Islam to modernity. Using Islamic morality based on teachings of Sufism, ideas of sanctification of collective effort, fighting against poverty, and attempts to reconciling tradition and modernity through elements of tradition of liberalism and Protestant morality, the congregation offered a kind of Islam which defends for social Islam against political Islam. Although activities and actions of this movement have been overshadowed by events occurred after unsuccessful coup of July 2016 and the Erdogan government which has started a massive struggle to eliminate this movement, it seems that the movement which has its deep roots in Islamic tradition and native culture and has shown to be capable of adapting itself to the existing conditions and updating Islamic thoughts, can not be eliminated or marginalized easily.
ملخص الجهاز:
اما به نظر ميرسيد که رويکرد اسلام گرايي حزب رفاه ، ظرفيتي بالا براي حـل مشـکلات داخلي ترکيه نداشت ، زيرا اربکان ، به عنوان رهبر حزب رفـاه ، نتوانسـت تعـادلي ميـان مبـارزات ساختارشکنانه خويش ضد گفتمان کماليسم و نياز براي ملاحظه منافع نهادهاي سـکولار ترکيـه به وجود آورد از اين رو، سياست هاي اعمال شده از سوي ايـن حـزب کـه قـرار بـود تـنش هـاي اجتماعي در ترکيه را کاهش دهد، بيشتر به نزاع گفتماني جامعه ترکيـه در امتـداد شـکاف هـاي سکولار/ اسلامي انجاميد؛ از سوي ديگر، اربکان با پـذيرش اتحـاد گمرکـي بـا اتحاديـه اروپـا و همچنين با تداوم روابط سياسي و اقتصادي با اسرائيل ، گروه هاي اسلامي را از خـود آزرده خـاطر ساخت و نيز با تأکيد بر مسئله حجاب و گسترش فعاليت مساجد، نهادهاي سکولار را نسـبت بـه خود بدگمان کرد (امام جمعه زاده و همکاران ، ١٣٩٢: ص ٥٤).
في الواقع سران حزب عدالت و توسعه به اين آگـاهي دست يافته اند که به منظور ايجاد جبهه اي وسيع تر در مقابل مراکز کماليستي و کسب مشـروعيت در فضاي اجتماعي ترکيه به رويکردي جديد نيازدارند که بر ارزش هاي مدرنيتـه ، حقـوق بشـر و حاکميت قانون تأکيد مـيکنـد (٤٦٨-pp٤٦٣:٢٠٠٣,Taniyici)؛ در نتيجـه حـزب عـدالت و توسعه بـه عنـوان حزبـي محافظـه کـار در حاليکـه از اهميـت ارزش هـاي دينـي و مـذهبي در سياست هاي حزبي خود غفلت نميکند، سـعي مـيکنـد تـا ايـن ارزش هـا را درون سـاختارهاي گسترده تر حوزه هاي عدالت اجتماعي قرار دهد.
(
, 
, 
)
