خلاصة:
چکیده امروزه شهرهای بزرگ در نتیجه مهاجرت در دهههای گذشته دارای مشکلات زیادی هستند. در مقابل، برخی گروهها جهت دوری از مشکلات شهری به دنبال فضایی برای گذران اوقات فراغت خود و خانواده هستند. این تحرک منتج به شکلگیری موج مهاجرت دیگری در خارج از قلمرو شهرها و با ایجاد خانههای دوم در روستاهای خوش آب و هوای نزدیک شهرهای بزرگ در قالب مهاجرت معکوس روستایی از جمله اراک شده است. در این مطالعه از نظریات مهاجرت معکوس و سبک زندگی بهره بردهایم. در این مطالعه از قالب روشی آمیخته بهره برده و روش کیفی اساس کار و روش کمی در کنار آن استفاده شده است؛ ضمنا از روش تحلیل تماتیک نیز بهره بردهایم. جامعه آماری، بخش مرکزی شهرستان فراهان شامل 32 روستا که با تمام شماری به روش ترکیبی ارزیابی شدند. نتایج مطالعه حاکی از آن است که موج مهاجرت معکوس فصلی یا موقت بیشتر در روستاهای فارس زبان گسترش یافته. مهاجرین ساکن قم و اراک (کمتر از50 درصد) تعطیلات آخر هفته و مناسبتها در حالیکه ساکنان تهران (بیش از 50 درصد) تنها در مناسبتها مراجعه میکنند. تقریبا تمامی مهاجرین طی 8 تا 13 سال پیش ایجاد شدهاند. پایگاه اقتصادی-اجتماعی اغلب آنها متوسط و بالا بوده، حدود دو سوم بیش از 50 سال سن دارند، 90 درصد دارای لیسانس و کمتر بودند، ضمنا حدود 10 درصد مالکان زن بودند. تمامی آنها با ساکنین روستاها نسبت فامیلی داشتند، در برخی روستاها ایجاد خانههای دوم و مهاجرت معکوس باعث بروز اختلاف میان ساکنین شده و در برخی، اثرات اجتماعی-فرهنگی مثبتی چون ایجاد اتحاد و همدلی و جلب مشارکت آنان در اقدامات روستا داشته است. تمهای استخراج شده شامل دستیابی به ارزشها و نیازهای فرامادی، بازگشت به هویت، نمایش یا اثبات منزلت بالا، احساس یا ابراز تمایز، مصرف بر مبنای مد و ذائقه همه چیز پسند بوده است.
ملخص الجهاز:
طي مطالعات و بررسيهاي اوليه و بازديد از منطقه مورد مطالعه (روستاهاي شهرستان فراهان ) متوجه ازديـاد و رشـد خانه هاي دوم طي چند سال اخير (بيش از ١٠ سال گذشته ) بوده و هميشه اين سوال در ذهن محقق بوده کـه چـرا و بنا بر چه انگيزه اي، گروهي از افراد که تقريبا از ده مهاجرت کرده و با روستا قطع رابطه کردند يا روستاهايي که کمتر از ٢٠ خانوار ساکن دارد، افرادي دست به مهاجرت معکوس و ساخت و ساز خانه هاي بزرگ و زيبا ميزنند؟ چگونه است که با وجود فقر، بيکاري رو به تزايد، فشار اقتصادي بر خانوارهـا و قالـب جامعـه بـاز هـم گروهـي اقـدام بـه مهاجرت معکوس و ساخت خانه هايي ميکنند که کمتر از يک چهارم سال از آنها اسـتفاده مـيشـود؟ چـه عوامـل و انگيزه هايي باعث تصميم به مهاجرت معکوس و ساخت يا خريد خانه هاي دوم در مناطق روستايي که خيلـي توجيـه و برگشت اقتصادي ندارد، ميشود؟ بر همين اسـاس مهمتـرين هـدف ايـن تحقيـق بررسـي علـل ، چرايـي، دلايـل ، انگيزه هاي روند مهاجرت معکوس و ايجاد و انواع خانه هاي دوم ، سـنخ بنـدي و همچنـين بررسـي کـارکرد و اثـرات اجتماعي- فرهنگي اين پديده در منطقه است .
در ايـن ميـان دو ديـدگاه مهاجرت معکوس (با توجه به شرايط و وضعيت شهرها که در حال حاضر بخشي از آن به دليل مهـاجرت هـاي بـي- رويه اتفاق افتاده و از طرف ديگر امکانات و شرايطي که مهاجرين ميتوانند به روستاها و مناطق قبلي خود بازگردند، همه و همه ميتواند پديده خانه هاي دوم را در قالب موج جديد مهاجرت ها با ويژگيهاي خاص آن از جمله فصـلي و موقتي بودن ، معکوس بودن و دخيل بودن عواملي غير از اقتصـادي بررسـي نمايـد) و دوم ديـدگاه سـبک زنـدگي (اينکه چه سبک زندگي باعث شده افراد دست به مهاجرت معکوس زده و به ايجاد و سـاخت خانـه هـاي دوم روي آورد يا اينکه احتمالا رواج اين پديده بنا بر ايجاد سبک زندگي جديدي بوده است ) مورد بررسي قرار گرفت .