بررسی کتاب در باب تاریخ الحاد در اسلام؛ گذری بر الحاد در تمدن اسلامی مقالة

بدوی یکی از مهم ترین استادان فلسفه اسلامی بود که تالیفات پرشماری از خود به جای گذاشته است. در باب تاریخ الحاد در اسلام، ترجمه ای است از کتاب من تاریخ الالحاد فی الاسلام ، اثری از عبدالرحمن بدوی که حدود 70 سال از انتشار آن به زبان عربی می گذرد. البته برخی از مقالات این کتاب به قلم خود بدوی نیست و او دراصل در این اثر خود، در مقام تالیف و ترجمه است. بدوی در این کتاب در مقام یک متفکر آزاداندیش به جریان های الحادی در تمدن اسلامی نگاه کرده و موضوع جذاب برای او دنبال کردن جریان های فکری در تاریخ اسلام است.

همان طـور کـه اشـاره شـد الحـاد در ایـن کتـاب در معنـای ثانوی خـود به کار رفته اسـت و ازایـن رو جـای شـگفتی نیسـت کـه ملحدانی کـه در این کتاب بـه آن ها پرداخته شـده به رغـم انـکار نبـوت بـه وجـود خداوند بـاور دارند و بعضـاً در این عقیده بسـیار اسـتوارند. درحقیقـت تـا پیـش از ابن راونـدی ، انگیـزه اصلـی افـراد در روی آوردن بـه الحـاد نهایتاً نوعی سـلیقه روان شـناختی و یـا موضع گیـری فکـری موقـت و مبهـم بوده اسـت ، امـا بـا ظهـور ابـن راوندی الحـاد به مکتبـی فراگیـر تبدیـل شـد کـه بـر پایه هـای عقلانـی بنـا شـده بـود و طرفدارانـی پیـدا کـرد کـه بنـا بـه انگیزه هـای فکـری و منطقـی بـدان می گرویدنـد. از تمـام آن چـه ذکـر شـد چنیـن برمی آیـد کـه رازی در نقـد معنایـی قـرآن بیـش از هرچیـز بـه مسـئله فایـدٔە حاصـل از یـک کتـاب بـرای رفـع نیازها و بهبـود زندگـی مردم توجـه داشـته و بـا قـرآن ازاین جهـت مخالفـت می کنـد کـه معتقـد اسـت در کتاب هـای دانشـمندان و حکیمـان فوایـد بیشـتر و بزرگ تـری وجـود دارد. مجمـوع این ویژگی هـا رازی را بـه شـخصیت فکـری تـراز اول و یکـی از نـوادر روشـنفکری در تاریـخ و هم چنیـن از شـجاع ترین اندیشـمندانی کـه درطـول تاریخ بشـری ظهور کـرده بدل می کنـد و حقیقتاً انسـان در مواجهـه بـا فضـای آزادی کـه اسـلام در آن روزگار بـرای اندیشـه ورزی فراهـم آورده بـود شـگفت زده می شـود و ایـن نشـان می دهـد کـه عقـل اسـلامی در آن روزگار، دوران شـکوفایی و پختگـی خـود را تجربـه می کرده اسـت .