خلاصة:
کشور پاکستان در سال 1947 م.به عنوان کشوری مسلمان، شامل دو قسمت پاکستان و بنگلادش، از هند اعلام استقلال کرد؛ پس از استقلال نیز این کشور نخستین کشوری بود که عنوان جمهوری اسلامی را برای ساختار سیاسی خود برگزید. بدین ترتیب، اسلام نه تنها در استقلال این کشور نقش داشت بلکه پس از آن نیز به عنوان نیروی اثرگذار در صحنهی سیاسی پاکستان باقی ماند که دولت مردان این کشور را ناگزیر از توجه به این موضوع در سیاستهای داخلی و خارجی خود کرد. اهمیت این کشور از یک طرف، به دلیل نقش اسلام و گروههای اسلام گرا در تحولات سیاسی پاکستان و از سوی دیگر، به دلیل فراهم ساختن بستر مناسب برای شکلگیری و رشد تفکرات بنیادگرایی از نوع بنیادگرایی افراطی و صدور آن به کشورهای همسایه است. به نظر میرسد محیط اجتماعی پاکستان، نقش اسلام در تحولات سیاسی این کشور، وجود مدارس مذهبی و نقش قدرتهای خارجی به ویژه عربستان از عمدهترین دلایل رشد اسلام سیاسی رادیکال در پاکستان است.
ملخص الجهاز:
اهميت اين کشور از يک طرف ، بـه دليل نقش اسلام و گروه هاي اسلام گرا در تحولات سياسي پاکستان و از سوي ديگر، بـه دليـل فـراهم سـاختن بسـتر مناسـب بـراي شکل گيري و رشد تفکرات بنيادگرايي از نوع بنيادگرايي افراطي و صدور آن به کشورهاي همسايه است .
اگـر پاکستان در دهه ١٩٨٠ به دليل حمايت از نهضت مقاومت افغانستان در مقابل تهاجم شوروي سـابق و تبـديل آن بـه مرکز پشتيباني و تدارکات و سازماندهي نيروهاي ضد کمونيسم مورد توجه محافل جهاني به ويژه غرب واقـع شـده است ، اما از دهه ١٩٩٠ به بعد، به دليل تمرکز افراط گراهاي مذهبي در آن که در افغانستان ، چچن ، کشمير و در حال حاضر سوريه و عراق و حتي اروپا در حال مبارزه و انجام اعمال تروريستي و خشونت گرا هستند، توجه جهانيان را به خود جلب کرده است .
از اين منظر، در سطح تحليـل داخـلي ، نـظام ملي پاکستان به عنوان يک سيسـتم عمـومي مطـرح اسـت کـه درون آن عـلاوه بـر زيرسيسـتم هـاي جغرافيايي -سياسي ، خرده سيستم هاي موضوعي شامل زيرسيستم هاي ايـدئولوژيکي ، سياسـي ، اجتمـاعي ، اقتصـادي ، جغرافيايي و امنيتي بـه عـنوان زيرسيستم در نظر گرفته مـي شوند.
در پاکستان آموزه هاي راديکاليسم در بسترهاي ايدئولوژيک انديشه ديني اهـل سـنت شـکل گرفتـه اسـت و هماهنگي کاملي ميان آنها وجود دارد، به گونه اي که ايدئولوژي هـاي وهـابيت و ديوبندي با ترويج ديدگاه افراطي از طريق مدارس مذهبي و رويکرد خشونت آميز در قبال ساير مذاهب ، نقش شاخص در ايجاد افراطـي گرايـي را ايفــا کرده اند.