خلاصة:
سینمای ایران در دورهی پهلوی دوم، رونق گرفت و ساخت فیلمهای سینمایی افزایش یافت. تا قبل از آن نمایش فیلمهای وارداتی هندی، عربی و غربی بسیار بود. در ادامه با توجه به سلیقهی جامعه و فروش گیشه، روند تولید فیلمهای ایرانی به سمت «فیلمفارسی»، جریان داشت. فیلمفارسی در سطح نازل و برای مخاطب عام ساخته میشد؛ مخاطبانی که از روند نوسازی ناکامل اقتصادی، تغییرات فرهنگی و اجتماعی به سوی مدرنیته ناتمام، معترض بودند. در دههی 50 ش. و در میان موج فیلمفارسی، فیلمهای انتقادی هم نسبت به اوضاع جامعه ساخته شد. فیلمهایی چون؛ اسرار گنج درهی جنی (1352) ابراهیم گلستان، تنگسیر (1353) امیر نادری و سفر سنگ (1356) مسعود کیمیایی. در این پژوهش، با رویکرد تحلیل گفتمان، سه نمونهی انتخابی از فیلمهای انتقادی در دههی 50 ش. بررسی شده است. یافتهی پژوهش نشان میدهد، فیلمهای انتقادی انتخاب شده از دههی 50، بیانگر انتقاد به نوسازی، تعارض سنت و مدرنیته، بحران و تعارضهای هویتی و اجتماعی است. بازتاب این تعارضها در قالب اسلامگرایی، دعوت و تحریک به طغیانهای مردمی علیه ظلم و ستم بود. محتوا و عناصر داستانی و تصویرگری در این فیلمها، گویی به قیام و عصیان اجتماعی توصیه میکردند که چند سالی بعد اتفاق افتاد.
In Pahlavi II period, Iranian cinema flourished and domestic cinematographic films rose. Until then, there were many Indian, Arabic and Western films. With regard to the manner of the community and the sale of the film, the process of producing Iranian films went to "film Farsi". It was made at a low level for the general public. an audience that was the result of incomplete economic reforms, cultural and social changes, and the transformation of society into modernity unfinished. In the 1970s, critical films were also made about the situation of the community. Movies like Secrets of the Jenny valley treasure (1973) Ebrahim Golestan, Tangsir (1974) Amir Nadri, Rock trip (1976) Masud Kimiai. in this research, with a content analysis approach, Three sample films, from critical films in the 1970s were reviewed. selected critical films since the 1970s, the critique of modernization, the conflict between tradition and modernity, crisis and identity conflicts reflecting these conflicts in the form of Islamism and inviting and provoking popular upheaval against oppression. The content and elements of storytelling and illustration in these films, as if the incidents of social uprising and rebellion were anticipated before the Islamic Revolution, was predicted.
ملخص الجهاز:
شبه مدرنيسم حاصل از نوسازي، تقابل و تعارض سنت و تجدد در جامعه به وجود آمده بود و همراه آن ، افزايش مهاجرت روستاييان به شهرها و تغيير پايگاه هاي اقتصادي و اجتماعي جامعه ، نفوذ کشورهاي غربي در ايران ، دست مايۀ توليد فيلم هايي چون اسرار گنج درة جني، تنگسير و سفر سنگ شد.
در اين پژوهش ، با رويکرد تحليل محتوا، سه مورد از فيلم هاي اسرار گنج درة جني، تنگسير و سفر سنگ براي تحليل اوضاع اجتماعي و فرهنگي جامعه در دهۀ ١٣٥٠ انتخاب شده اند و سعي ميشود چگونگي بازتاب اعتراض هاي اجتماعي جامعۀ دهۀ ١٣٥٠ عصر پهلوي و زمينه ها و نمادهاي اعتراض در جامعه و حکومت نشان داده شود (البته ، فيلم اسرار گنج درة جني حاوي کنايه ها و انتقادهاي بيشتري از دو فيلم ديگر است و در تحليل محتواي آن در پژوهش حاضر مشهود است ).
177 پير بالدوکي و بهرام شيراوژن (١٣٧٧) در سنگ قيصر، جست وجوي خط مبارزه در آثار مسعود کيميايي، جمال اميد (١٣٧٧) در تاريخ سينماي ايران (١٢٧٩-١٣٥٧ش )، هرموز کي (١٣٧٥) در «سينماي ايران در دو حرکت »، ابوتراب طالبي و نيما شجاعي باغيني (١٣٩٣) در مقالۀ «قدرت ، مقاومت و سينما: بازنمايي طبقۀ فرودست در سينماي مسعود کيميايي»، سوسن سرخوش و زهرا مرادي (١٣٨٨) در مقالۀ «تحليل محتواي اجتماعي آثار مسعود کيميايي و داريوش مهرجويي» به سينماي کيميايي پرداخته اند که البته ، زاويۀ ديد خاص خود را دارند و با آنچه در اين پژوهش به آن پرداخته ميشود متفاوت هستند؛ اما تا آنجا که به موضوع پژوهش حاضر مرتبط بوده اند، از آن ها استفاده شده است .