خلاصة:
ساختار طراحی لچک‌ترنج یکی از فراگیرترین ساختارهای طراحی در قالیهای ایران است. یکی از انواع ساختار طراحی لچک‌ترنج در منطقۀ قالی‌بافی جوشقان واقع در استان اصفهان بافته می‌شود. این طرح با برخی نمونه‌های طرح لچک‌ترنج در قالیهای منطقۀ سامان استان چهارمحال و بختیاری دارای شباهت‌‌هایی است. وجود تشابه در طرح و نقش قالیهای لچک‌ترنج منطقۀ جوشقان با قالیهای منطقۀ سامان به‌رغم فاصلۀ جغرافیایی نسبتاً زیاد باعث شده است که هدف این پژوهش مطالعۀ تطبیقی طرح لچک‌ترنج در قالیهای این دو منطقه باشد. ازاین‌رو سؤالات اصلی پژوهش نیز بر شناسایی وجوه اشتراک و تفاوت در نقش‌مایه‌ها و ساختار ترکیب طرح‌های لچک‌ترنج قالیهای این دو منطقه تمرکز داشته است. نتایج پژوهش نشان دادند برخلاف متأثر بودن ساختار طرح لچک‌ترنج قالیهای منطقۀ سامان از ساختار طراحی قالیهای جوشقان و وجود برخی همانندی‌ها در نقوش قالیهای هر دو منطقه، بازتاب ویژگی‌‌های اجتماعی و فرهنگی بافندگان باعث شکل‌‌گیری هویت مستقل در قالیهای سامان شده است. حذف و یا جایگزیی برخی نقوش در متن و نیز وقوع تغییر در حاشیه‌‌های قالیهای سامان و تنوع زیاد نقش‌مایه‌های قالی در منطقۀ جوشقان از وجوه تفاوت در قالیهای دو منطقه است. این پژوهش به‌لحاظ روش از نوع پژوهش‌های کیفی است که به روش توصیفی‌تطبیقی و با استفاده از داده‌های میدانی و کتابخانه‌ای به انجام رسیده است.
Lachak Toranj is one of the most used designs in Persian carpets. There are many different Lachak Toranj styles one of which is used to weave carpets in Joshaghan region located in Esfahan province. This style is in some ways similar to some carpets woven using the Lachak Toranj style of Saman region located in Chaharmahal-Va-Bakhtiari province. These similarities despite the long distance between the two regions is the reason behind this comparative study on the carpets woven in these two regions, therefore this article’s questions focus on the similarities and differences in these two styles of Lachak Toranj’s motif and design. The outcome of this study showed that despite the clear effect of Joshaghan’s carpet design on the Saman’s Lachak Toranj style and the similarities between the styles of these two regions, the reflection of weavers social and cultural features on the Lachak Toranj style of Saman created an independent identity for this region’s carpets. Some of the differences between these two styles are removal or replacement of some patterns in the design, different margins in Saman carpets, and diversity of Joshaghan’s carpet designs. This is a qualitative study using a descriptive-comparative approach on field data and library researches.
ملخص الجهاز:
حذف و یا جایگزیی برخی نقوش در متن و نیز وقوع تغییر در حاشیه‌‌های قالیهای سامان و تنوع زیاد نقش‌مایه‌های قالی در منطقۀ جوشقان از وجوه تفاوت در قالیهای دو منطقه است.
در این بین منطقه، قالی‌بافی سامان واقع در استان چهارمحال و بختیاری نیز یکی از مناطقی است که به‌علت شباهت ساختار قالیهای لچک‌ترنج آن با قالیهای جوشقان، احتمال می‌رود پذیرای مهاجرانی از منطقۀ جوشقان بوده باشد.
اشنبرنر (1384) نیز در کتاب قالی‌ها و قالیچه‌های شهری و روستایی ایران، دربارۀ رنگ و نقش، ساختار اولیه و ابعاد قالیهای مناطق مختلف از جمله منطقۀ جوشقان توضیحاتی داده است.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) تصویر 10: قالی لچک‌ترنج منطقۀ سامان، با نقوش ختایی و اسلیمی در اطراف لچک و ترنج (نگارندگان) علاوه بر این نوع لچک و ترنج، طرح لچك و ترنج دیگری نیز در منطقه بافته می‌شود که ترکیبی است از طرح لچک و ترنج و طرح گل لندنی یا گل رز و البته گل‌های ریزی که سرتاسر متن را می‌پوشانند و به نام گل مینا شناخته شده‌اند.
(به تصوير صفحه مراجعه شود)تصویر 11: قالی با طرح گل مینا و لچک و ترنج گل و گلدان (نگارندگان) علاوه بر طرح‌های معرفی‌شدۀ لچک‌ترنج رایج در منطقه، طرح دیگری با ساختار لچک‌ترنج و بسیار نزدیک به ساختار ترکیب نقش‌مایه‌های قالیهای لچک‌ترنج جنگلی جوشقان در شهرستان سامان بافته می‌شود.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) تصویر 14: حاشیۀ گل‌گندمی و طرح خطی آن در قالی سامان (یافته‌های تحقیق) متن قالیهای لچک‌ترنج جوشقانی در سامان به‌لحاظ نوع و ترکیب نقوش، دارای پیوندهای مشهودی با قالیهای جوشقان است.
(
, 
, 
)
