خلاصة:
این مقاله بهدنبال بررسی اهداف افراد و جریانهای سیاسی از انتشار خاطرات زندان در دوران حکومت پهلوی است. یکی از کارکردهای اصلی انتشار خاطرات زندان کمونیستهای دوران رضاشاه، کارکرد تبلیغاتی به سود حزب توده بوده است. از سوی دیگر، انتشار یادداشتهای زندان، مانیفستی علیه رژیم و مشروعیتزدایی از آن بهشمار میآمد. رژیم پهلوی نیز با جذب برخی زندانیان، یادداشتهای زندان و متونی در راستای منافع و ایدئولوژی رژیم طراحی میکرد. خاطرات زندانیان دوران پهلوی پس از انقلاب اسلامی نیز با هدف مشروعیتزدایی از رژیم پهلوی، مشروعیتسازی برای گروههای انقلابی و مشروعیتزدایی از گروههای ضدانقلاب منتشر شده است. خاطرهنویسها در بازنمایی کنشهای زندان، رفتار و رویه گروههای خودی را هنجارمند و «دگر» های خود را به شیوههای مختلف طرد کردهاند. انتشار خاطرات، کارویژهای در «اکنون رخدادهای سیاسی بعد از انقلاب» داشت و منجر به حذف برخی افراد و گروههای سیاسی شد.
This article seeks to examine the aims of publication the prison memoirs of individuals and political groups during the Pahlavi regime. One of the main functions of publication the communists memories in Reza Shah's prison was the propaganda for the benefit of the Tudeh Party. The memoirs also were a manifesto against the regime and delegitimize it. The Pahlavi regime also published some jail memoirs in support of its ideology and interests with attracting some prisoners. The memories of Pahlavi regime prisoners after the Islamic Revolution have also been published with the aim of delegitimizing the regime, legitimizing the revolutionary groups and delegitimizing the counter-revolutionary groups. In their representations of imprisonment, storytellers have standardized the behavior of their own groups as "normal" and rejected their "other" in various ways. The publications of memoirs have a function in "Political Post-Revolutionary Events Now" and resulted in the elimination of some individuals and political groups.
ملخص الجهاز:
براي نمونه ، در ايران زمان رضاخان به دليل تصلب سياسي تقريبا خاطرات زندان منتشر نشده ، ولي در سال هاي بعد از شهريور بيست و به ويژه سال هاي پس از انقلاب ٥٧ به دليل افزايش آزادي سياسي، خاطرات زندان بسياري منتشر شده است .
به طور خاص ، در دوران پهلوي، خاطرات ضمن حبس و انتشار همزمان آن در بيرون يکي از جلوه هاي به چالش کشيدن رژيم حاکم قلمداد ميشد و هدف آن مشروعيت زدايي از نظام سياسي حاکم بود.
در دوره پس از انقلاب اسلامي ايران نيز انتشار خاطرات ضمن حبس زندانيان سياسي دوره پهلوي به دنبال مشروعيت زدايي بيشتر از رژيم سابق و همزمان با آن مشروعيت زدايي از گروه هاي سياسي ضدانقلاب بوده است .
چند مورد از اين داستان ها که در ورق پاره هاي زندان منتشر شده اند، براي برخي افراد دسته پنجاه و سه نفر رخ داده بود (علوي ، ١٣٥٧ب : ١٤١).
ديگر اينکه با آزادي زندانيان اجازه نشر خاطرات زندان تا زماني که رژيم به حيات خود ادامه ميداد، وجود نداشت ؛ مگر اينکه چاپ خاطرات در چاپ خانه هاي مخفي سازمان هايي چون مجاهدين يا فدائيان خلق صورت ميگرفت .
يکي از اين افراد، محمدتقي کلافچي از اعضاي هيأت هاي موتلفه اسلامي بود که در چند سال آخر زندان به موضع ندامت و حتي همکاري با رژيم کشيده شد (سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، ١٣٥٩: ٢١٦).
بر اساس اين خاطرات ، حزب توده به وسيلۀ يادداشت هاي پنهاني و رمز مورس به اعضاي خود دستور داده بود تا براي خلاصي از زندان ، نامه ها را امضا کنند (کيمرام ، ١٣٧٤: ٤٩٧ و ٤٩٤ و ٤٤٠).