خلاصة:
در این پژوهش، نگارندگان درباره برخی از این سرودههای رودکی، که در بخش ابیات پیوسته دیوانهای چاپی بهعنوان قطعه یا پیکره شعری مستقلی از شاعر ثبت شده، کندوکاو کردهاند. این سرودهها هر کدام دو ایراد جدی دارد: ایراد نخست «نبود پیوستگی مطلوب ابیات» و دوم تردید جدّی در «انتساب» یک یا چند مورد از آنها به رودکی است. منشا ورود این سرودهها در دیوانهای چاپی موجود، کتاب محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، اثر گرانقدر استاد سعید نفیسی است. این مصحح با مراجعه به منابع لغوی، بلاغی، جنگها، سفینهها و دیگر سرچشمههای متقدم و متاخر، ابیات پراکندهای را که از نظر وزن و قافیه با یکدیگر هماهنگ بوده، به این دلیل که مربوط به یک شعر بلند یا کوتاه از رودکی است، بهدنبال هم نقل کرده و یک سروده واحد را بهوجود آورده است؛ حال اینکه بسیاری از این سرودهها از نظر مضمون با یکدیگر در ارتباط نیست، با وجود این، نگارندگان با بررسی دوباره منابع مورد استفاده استاد و استمداد از برخی منابع جدید با دلایلی علمی این دو ایراد را در برخی سرودههای موجود بررسی و دریافتهای تازهای را ارائه کردهاند.
Poems of Rudaki Samarghandi, a famous poet of the Samanid era, have come to us through some of the old sources. The Divan of this poet, although according to the confession of some authors, historians and poets, was over a hundred thousand verses, but today we have not gotten a handful of it. In the present research, authors examined some of these recorded poems that have been linked as an independent piece of poetry in printed Divans. Each of these poems has a serious drawback; the first one is “discontinuity” of the verses and the second is the dubiosity of “attribution” of one or more verses to Rudaki. The source of these poems in the existing printed Divans, is the book the biography of Rudaki and his poems, a notable book by Nafisi. This editor has quoted and created a single poem, by referring to lexical and rhetorical sources, analects, and other early and late sources, scattered verses which are consistent in terms of rhythm and rhyme, merely because they are related to a long or short poem of Rudaki; although, none of these poems are related to each other in terms of content. Nevertheless, by reviewing these sources and referring to some of the new sources, the authors, for scientific reasons, have reviewed the two problems in some of the existing poems and provided new insights.
ملخص الجهاز:
از آنجا که بعضا برخي از اين منابع در دسترس مصححان بعد از وي نبوده ، آنان به تصحيح و گردآورده استاد اعتماد کرده و غالب ابيات يا برخي از آنها را عينا از چاپ دوم يا اول نفيسي نقل کرده اند؛ اما با گذشت بيش از نيم قرن از آخرين چاپ ديوان رودکي و بازنگري نظر نهايي نفيسي و با به دست آمدن منابع تازه و آسانترشدن دستيابي پژوهشگران به نسخه هاي خطي و منابع مورد استفادة نفيسي، اکنون ميتوان گفت بررسي و نقد روش نفيسي در تصحيح و گردآوري اشعار رودکي با توجه به منابع تازه ، دريافتهاي علمي و وجود پاره اي اشتباهات در ديوانهاي موجود، ضروري به نظر ميرسد؛ بويژه اينکه در صورت عدم اصلاح برخي از اين ايرادات ، ميتوان دوباره شاهد انتقال اطلاعات غلط به ديوانهاي چاپي آيندگان بود.
برخي ديگر نيز به دليل فراواني فرهنگهاي شعري در طول سده هاي مختلف و جابه جايي نام شاعران هنگام کتابت و عواملي ديگر، نيازمند بررسي منبع شناختي است ؛ به همين دليل ما در اين پژوهش با توجه به اهميت اشعار بخش ابيات متصل (شامل قصايد، قطعات و تغزلها) در پژوهشهاي مربوط به ديوان رودکي و اشعار بازمانده از شاعران پيشگام به سراغ اشعاري در قالب قطعه رفته ايم که نفيسي آنها را در چاپ دوم به عنوان اشعار مستقل از رودکي با استناد به منابع متعدد نقل کرده است .