خلاصة:
نظافت و طهارت از اهمیت بسیاری در دین اسلام برخوردار است. این اهمیت در توجه فراوان به گونه ای از معماری به نام حمام بیشتر تجلی یافته است. حمام ها علاوه بر ویژگی های کالبدی و مادی دارای ویژگی های آیینی و غیرمادی نیز هستند که برای شناخت آنها باید ساختار کالبدی مشترک حمام های عمومی مورد مطالعه قرار گیرند. البته باید در نظر داشت که این ساختار مشترک در معماری و به ویژه معماری سنتی رابطه مستقیم با عملکرد بنا دارد و در حقیقت هر بنا برای عملکردی ویژه و با طرحی متناسب با آن به وجود آمده است. این مقاله به بازشناسی و معرفی ویژگی های کالبدی گرمابه های گیلان و نحوه طراحی ورودی آنها در دوره قاجار می پردازد. بدین منظور، چندین باب از گرمابه های این دوره برگزیده شده و از لحاظ جبهه ورودی، مصالح بنا و ملات، نوع پوشش، تزیینات، سلسله مراتب ورودی و تناسبات آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش تحلیلی- توصیفی است که به بررسی فضاهای طراحی شده برای ورودی ها و بررسی پیشینه نمونه هایی از معماری سنتی گذشته گرمابه های گیلان و بررسی تاثیر اقلیم گیلان بر معماری حمام های این منطقه می پردازد. نتایج حاصل از بررسی نمونه ها نشان می دهد عموما جهت گیری حمام ها متاثر از جهت اصلی بافت و شهر بوده است. همچنین تزیینات موجود در این گونه بناها بیشتر شامل تریینات کاربندی و طاق نماهای تزیینی بوده و در مرمت های اخیر، از کاشی کاری جهت این امر استفاده شده است.
ملخص الجهاز:
بدين منظور، چندين باب از گرمابه هاي اين دوره برگزيده شده و از لحاظ جبهه ورودي ، مصالح بنا و ملات ، نوع پوشش ، تزئينات ، سلسله مراتب ورودي و تناسبات آن مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است .
روش تحقيق به کار رفته در اين پژوهش تحليلي - توصيفي است که به بررسي فضاهاي طراحي شده براي ورودي ها و بررسي پيشينه نمونه هايي از معماري سنتي گذشته گرمابه هاي گيلان و بررسي تاثير اقليم گيلان بر معماري حمام هاي اين منطقه مي پردازد.
در زمينه معرفي حمام هاي مذکور، زارعي در مقاله اي در جستجوي سبک شناسي مجموعه وراوي از توابع شهرستان مهر به بررسي حمام حاجي خان ازديدگاه جزئيات فضايي حمام در منطقه جنوب فارس پرداخته است که با توجه به بررسي هاي انجام شده در هندسه پلان و فضاها، تزئينات ، نحوه ساخت ، تعداد فضاها و طرز قرارگيري آنها مي توان نتيجه گرفت که حمام هاي اين منطقه داراي سبک مشابهي هستند و بر اساس مقايسه هاي تطبيقي انجام شده با حمام هاي مشابه سبک اصفهاني دوره صفويه به نظر مي رسد تحت شرايط حاکم بر منطقه متأثر از حمام هاي اين دوره هستند (زراعي، ١٣٨٧ : ١٢٠).
مهرابي نيز در مقاله اي به شناخت حمام دهباشي شهرستان گراش با هدف باز زنده سازي، تنها به مطالعه ي مرمتي اين تک بنا پرداخته است و تاکنون مطالعه اي در خصوص الگوي طراحي حمام هاي دوره ي قاجار استان گيلان صورت نگرفته است (مهرابي، ١٣٩٥).