خلاصة:
سرآغاز عدالت اجتماعی ریشه در عدالت فضایی و محیطی دارد. با توجه به اینکه خدمات شهری به مثابهی نوعی کالای عمومی محاسبه میشود که برآورد و مکانیابی صحیح آنها در حوزه مدیریت شهری است؛ بنابراین نمیتوان بخشی از جامعه شهری را از آن محروم کرد. محرومیت از این خدمات یا دسترسی به آنها با هزینهی بیشتر، توان و امکانات بخشی از جامعه را که معروض این بیعدالتی شده است در یک رقابت نابرابر مستحیل میکند. کلانشهر تبریز همچون اغلب شهرهای بزرگ کشور بستر نابرابری فضایی مناطق از بهرهمندی از خدمات عمومی شهری است. بنابراین در این تحقیق مناطق شهرداری تبریز از منظر خدمات عمومی مورد بررسی قرار میگیرد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. در این راستا پس از تعیین شاخصها، مناطق شهرداری تبریز با استفاده از مدل تاپسیس فازی، سطحبندی شد و الویتهای برنامهریزی برای هر منطقه با توجه هر شاخص ارائه شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که شهر تبریز از سطح عدالت فضایی مناسبی در پراکنش این خدمات برخوردار نیست. منطقهی 2 در شرایط مطلوبِ کاملاً برخوردار قرار دارد در حالی که مناطق 4 و 10 از این شرایط برخوردار نیستند. مناطق شهری 8، 5 و 6 در محدودهی طبقهبندی برخوردار و مناطق 3، 1 و 7 نیمه برخوردار میباشند. این مسایل، توجهی ویژهای را در پراکنش خدمات در دو منطقهی 4 و10 - که حدود یک سوم جمعیت را در خود جای دادهاند- میطلبد. بنابراین مدیریت شهری تبریز نیازمند توجه به مناطق محروم در شاخصهای مرتبط است.
Beginning of social justice is rooted in spatial and environmental justice. Regard that urban services are considered as a public facilities which their exact estimate and location are within the legitimate authority of the State and urban Management so it cannot be deprived from part of urban society. Deprivation of these services, or access to them with more spending, power and amenities of a part of the community who suffered from this injustice, integrates into an unequal competition. Tabriz metropolitan, like most of the large cities, is the context of spatial inequality in urban areas in utilizing of the public utilities. Therefore, in this research, Tabriz zones municipalities were analyzed from the perspective of public service. The research method is descriptive–analytical. In this regard after determining the indicators, Tabriz zones municipalities were graded by using TOPSIS-Fuzzy technique and, planning priorities for each zone were presented according to each indicator. The results show that Tabriz city in the context of distribution of these services is not in an appropriate spatial justice level. Zone 2 is in fully rich level, while regions 4 and 10 are in fully poor level. Zones 8, 5, 6, are in fairly rich level. Zones 3, 1 and 7 are in fairly poor level. Zones 8, 5, 6, are in fairly rich level. Zones 3, 1 and 7 are in fairly poor level. This issue need more attention in distribution of services in zone 4 and 10 which accommodate about one-third of Tabriz’s population. Therefore Tabriz urban management requires paying attention to deprived areas in related indicator.
ملخص الجهاز:
فضای نسبی شهری کالایی عمومی است و بهرهبرداری از آن باید به شیوهی یکسان و برابری صورت گیرد اما شهرنشینی سریع و شتابان (پیران، 1367؛ شکویی، 1379؛ پاکیون، 2005) علاوه بر اینکه محمل مسائل و مشکلاتی در حوزههای اقتصادی - اجتماعی و سیاسی و فرهنگی است، از منظر پراکنش فضایی خدمات شهری نیز نوعی دوگانگی در متن شهرهای بزرگ کشور را به وجود آورده است.
شهر تبریز بهعنوان یکی از کلانشهرهای کشور، به عنوان بستر مورد مطالعه در پژوهش حاضر برای ارزیابی عدالت فضایی برخورداری از خدمات شهری در نظر گرفته شده است.
جدول2- مشخصات جمعیتی و مساحت مناطق دهگانه کلانشهر تبریز (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع: مهندسین مشاور نقش محیط 1391 (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 1- موقعیت جغرافیایی شهر تبریز بحث اصلی در ابتدا برای محاسبه نابرابری در توزیع شاخصهای انتخابی در بین نواحی مختلف از روش ضریب پراکندگی استفاده شده است.
جدول6- نتایج میزان برخورداری مناطق ده بهرهی شهرداری تبریز از خدمات شهری (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع: یافتههای پژوهش، 1392 نتایج محاسبات فازی و جدول فوق نشان میدهد که بهترین شاخص شباهت مربوط به منطقه 2 تبریز میباشد که این منطقه را با اختلاف نسبتاً زیادی نسبت به سایر مناطق، در رتبه کاملاً برخوردار قرار داده است.
برای این کار، ابتدا شاخصهای مؤثر در عدالت فضایی مناطق با روش شباهت به گزینه ایدهآل فازی تحلیل و بر اساس نتایج بهدست آمده میزان برخورداری مناطق دهگانه شهرداری تبریز از خدمات شهری محاسبه شد.