خلاصة:
خشکسـالی بهدلیل گسـتردگی و تبعـات کوتـاهمـدت و بلندمدت همه جانبهی آن، از مهمترین بلایای طبیعی محسوب میشود. در تحقیق حاضر جهت تشخیص و تحلیل خشکسالی و ترسالی در حوضه آبریز دره رود واقع در شمال غرب ایران، از دادههای بارندگی سالانه 38 ایستگاه بارانسنجی و سینوپتیک در یک دوره زمانی 25 ساله (91-1990 تا 15-2014) استفاده شد. ابتدا با استفاده از شاخص SPI با توزیع مناسب گاما و شاخص خشکسالی Deciles، دورههای خشکسالی و ترسالی منطقه موردمطالعه شناسایی شدند. ایستگاههای موردمطالعه ازلحاظ همگنی با استفاده از روش تحلیل خوشهای سلسله مراتبی در سه کلاس همگن از نظر خشکسالی قرار گرفتند. در ادامه نتایج خشکسالی با روش کریجینگ ساده، مدل نیم پراشنگار کروی و با کمترین خطای RMS، در محیط نرمافزار ArcGis پهنهبندی گردید. واریوگرام تهیهشده، جهت انجام تحلیل فضایی خشکسالی، به یاختههایی به ابعاد 1×1 کیلومتر تعمیم داده شد. بهمنظور تبیین الگوی حاکم بر خشکسالی در منطقه از آمارههای سراسری و موضعی موران در حکم رویکردهای تحلیل اکتشافی دادههای فضایی استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی شاخص موران نشان داد که توزیع فضایی حاکم بر خشکسالی در منطقه از یک الگوی خوشهای با تمرکز بالا پیروی میکند بهطوریکه در طول دوره آماری مقدار بهدستآمده از شاخص موران مثبت و نزدیک به یک (Moran's I>0/95) میباشد. همچنین با توجه به مقادیر بالای امتیاز استاندارد Z و صفر بودن مقدار P-Value، معنیدار بودن توزیع خوشهای خشکسالی اثبات میگردد. درنهایت از آماره عمومی G جهت شناسایی الگوهای فضایی حاکم بر خشکسالی استفاده شد. نتایج نشان داد که شرق و شمال شرق منطقه دارای الگوی خشکسالی بسیار شدید میباشد که سطح معنیداری آن برابر با 99/0 میباشد.
In the present study to identify and analyze the drought and rain in the catchment area of river valley in North West Iran, were used The annual rainfall data of 38 stations for Climatology and synoptic during a period of 25 years (1990-1991 to 2014-2015). Initially, the use of SPI gamma index, as well as the Deciles drought index, were identified drought and wet periods in the study area. Stations studied In terms of homogeneity Using Agglomerative hierarchical clustering (AHC) method in three homogeneous classes. In the following Drought results with simple Kriging method, with a Semi-Variogram Spherical model with the lowest RMS erro, Zoned in ArcGIS software. Using appropriate variogram, cells with dimensions of 1 * 1 km were extended to perform spatial analysis on the study area. In order to explain the pattern of drought in the region From Global and local statistics of Moran were used as spatial data exploration approaches. The results of the application of Moran's index about identifying spatial distribution of drought patterns showed that The values of the different years during the period, have a positive a positive coefficient close to 1 (Moran's I> 0.95) and this shows that The spatial distribution of drought is clustered. Also the results of the standard score Z values and the P-Value proved the clustering of spatial distribution of drought. Eventually from General Statistics G Was used to identify spatial patterns of the drought. The results showed that the east and north-east of the region have a very severe drought pattern whose significance level is 0.99
ملخص الجهاز:
نتایج حاصل از بررسی شاخص موران نشان داد که توزیع فضایی حاکم بر خشکسالی در منطقه از یک الگوی خوشهای با تمرکز بالا پیروی میکند بهطوریکه در طول دوره آماری مقدار بهدستآمده از شاخص موران مثبت و نزدیک به یک (Moran's I>0/95) میباشد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 1: موقعیت مکانی حوضه دره رود و ایستگاههای موردمطالعه روش تحقیق در این تحقیق جهت تحلیل خشکسالی از دادههای میانگین 24 ساله مجموع بارش ماهانه (1990 تا 2013) برای 38 ایستگاه بارانسنجی و سینوپتیک در محدوده منطقه موردمطالعه استفاده شد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 5: مقادیر خشکسالی در سال 2013 در ایستگاههای مورد مطالعه (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 6: مناطق همگن خشکسالی اقلیمی حاصل از تحلیل خوشهای سلسله مراتبی (AHC) نتایج حاصل از مقایسه نیمپراشنگارهای مختلف در جدول 5 نشان داد که روش درونیابی کریجینگ ساده با مدل نیمپراشنگار کروی الگوی توزیع فضایی خشکسالی اقلیمی در حوضه دره رود اردبیل را بهخوبی تبیین میکند؛ بنابراین، با استفاده از روش مذکور به درونیابی دادههای ایستگاهی مربوط به شاخص SPI در حوضه دره رود اردبیل پرداخته شد.
ازآنجاکه مقادیر بهدستآمده موران مثبت و نزدیک به یک هستند، میتوانیم نتیجه بگیریم که خشکسالی در حوضه آبریز دره رود اردبیل در طول دوره آماری دارای خودهمبستگی فضایی و همچنین دارای الگوی خوشهای بالا در سطح 90، 95 و 99 درصد است.
نتایج حاصل از بررسی شاخص موران نشان داد که توزیع فضایی حاکم بر خشکسالی در منطقه موردمطالعه از یک الگوی خوشهای با تمرکز بالا پیروی میکند بهطوریکه در طول دوره آماری مقدار بهدستآمده از شاخص موران مثبت و نزدیک به یک (Moran's I>0.