خلاصة:
حمل و نقل به عنوان یک عامل بسیار مهم در میزان رشد و توسعه نقش بسزایی ایفا میکند. از این جهت، راهآهن از مهمترین عوامل تحول اقتصاد جهان در هنگام انقلاب صنعتی در کشورهای پیشرو در حرکت به سمت توسعه است. کشور ایران به دلیل وسعت زیاد، دسترسی به آبهای آزاد، برخورداری از بندر اقیانوسی و استراتژیک چابهار، قرار گرفتن در مسیر چهارراه ریلی دنیا و البته دسترسی به بازار بزرگ ترانزیت ریلی کشورهای آسیای میانه در جابجایی کالاها توسط راهآهن، توان بسیار بالایی دارد. با توجه به اهمیت حمل و نقل ریلی، در این پژوهش سعی بر این است که در ابتدا پراکندگی جغرافیایی شبکه ریلی بررسی شده و سپس با استفاده از تکنیک VIKORبه رتبهبندی واحدهای شبکه ریلی پرداخته شود؛ بنابراین با استفاده از این تکنیک در این پژوهش جایگاه و نوع کارایی واحدهای راهآهن مشخص شود. این پژوهش، به لحاظ ماهیت اکتشافی تحلیلی و به لحاط هدف، توسعهای است. در این پژوهش از شاخصهای مورد استفاده توسط راهآهن جمهوری اسلامی ایران در سالنامۀ آماری استفاده شده است. این شاخصها عبارتند از طول خطوط اصلی، تعداد پرسنل، تعداد مسافر، نفر کیلومتر مسافر، تناژ بار بارگیریشده، تن کیلومتر بار مرزی، تناژ بار ناخالص کل، تن کیلومتر بار ناخالص، تعداد واگنهای بارگیری، درآمد بار داخلی، درآمد ترانزیت، درآمد بار وارده و صادره. نتایج بیانگر است که برترین نواحی ریلی در کشور واحدهای تهران و خراسان به صورت مشترک است. طبق یافتهها با توجه به اینکه مقدار Q در گزینۀ دوم (تهران) برابر با 394/0 و مقدار Q در گزینۀ اول (خراسان) برابر با صفر است و تفاضل این دو از مقدار 066/0 بیشتر است، گزینۀ اول باید از نظر S و R نیز بهترین رتبه را داشته باشد، که گزینۀ اول (خراسان) از نظر شاخصهای R وS بهترین رتبه را ندارد؛ بنابراین گزینۀ یک و دو (واحد خراسان و واحد تهران ) به صورت مشترک بهعنوان بهترین گزینه معرفی میگردد. به دلیل بالاتر بودن میانگین مقدار Q (668/0) از 5/0 بهطورکلی سیستم حمل و نقل ریلی در کشور وضعیت مناسبی ندارد.
Transport as an effective factor in the growth and development of communities plays an important role. Development of the transport network will lead to fundamental changes in economic activity. Railroad of the most important factors of global economic development during the industrial revolution in the leading countries in moving towards development. Iran, due to rail crossroads of the world is very high on the path of movement of transit goods from the Central Asian countries. So, in this article is to examine the geographical distribution of the rail network, then using the technique VIKOR paid to the rankings of the rail network, The present study was cross-sectional in nature and in terms of the objective, is developing. In this study, the indicators used by the Islamic Republic of Iran railway used. These indicators include: length of main lines, the number of employees, number of passengers, one passenger kilometers, tonnage of loaded, load tonne-kilometer border, total gross tonnage, the gross tonne-kilometer, the number of wagons loading, domestic load income, income transit and revenue incoming and outgoing cargo. The results revealed that that the best areas of Tehran and Khorasan rail is common in the country. As well as with Iran at the crossroads of the world rail axis East is of great importance, this are the only ocean port, the port will be connected to the rail network, so the shortest route for transit goods Central Asian countries, the transit market. The rail network connecting all strategic points in this regard to land use objectives will be achieved.
ملخص الجهاز:
با توجه بهاینکه هرگونه اقدامی جهت توسعه و رشد، بدون مطالعات مقدماتی و شناخت ابعاد قابل توسعه، ممکن است با شکست مواجه شود، صرف غیر هدفمند هزینه، زمان و تخصص و عدمنتیجۀ مناسب منجر به از بین رفتن سرمایههای کشور خواهد شد؛ بنابراین جهت توسعۀ شبکه ریلی کشور، در ابتدای امر میبایست جایگاه هر یک از نواحی مشخص شود و تواناییهای هر یک مورد سنجش قرار گیرد؛ بنابراین رتبهبندی نواحی در این زمینه میتواند گویای کارایی نواحی راهآهن کشور باشد، سپس توسعۀ متناسب هر یک از نواحی کارا، با توجه به نوع کارایی، جهت برنامهریزیهای حمل و نقلی و ريلي امري ضروري به نظر ميرسد.
این روشها بهطور کلی در دو طبقۀ کلی دستهبندی میشوند که عبارتند از: مطالعات کتابخانهای: بخشی از مطالعات به صورت کتابخانهای بوده است، که طی آن شاخصهای دوازدهگانه معرفی شده توسط راهآهن جمهوری اسلامی ایران در سالنامۀ آماری حمل و نقل ریلی در این پژوهش نیز مورد استفاده قرار گرفتند.
جدول 1: واحدهای راهآهن واحد مرکز واحد طول خطوط واحد جنوب اهواز 673 لرستان درود 156 اراک اراک 288 تهران تهران 790 شمال ساری 400 شمال غرب زنجان 660 خراسان مشهد 805 شمال شرق شاهرود 1071 آذربایجان تبریز 718 اصفهان اصفهان 861 یزد یزد 689 کرمان کرمان 685 جنوب شرق زاهدان 228 هرمزگان بندرعباس 1529 شرق طبس 947 فارس شیراز 484 منبع: راهآهن جمهوری اسلامی ایران (به تصوير صفحه مراجعه شود) نقشۀ 1: شبکه ریلی کشور در این پژوهش پس از اشاره به چگونگی توزیع جغرافیایی شبکۀ ریلی کشور و اشاره به اهمیت این شبکه، سعی در معرفی نواحی فاقد شبکه ریلی است، سپس با توجه به نقش راهآهن در توسعۀ اقتصادی، با استفاده از تکنیک ویکور به سطحبندی نواحی دارای راهآهن پرداخته میشود.
”in frastluctule, transport costs and trade” journal of international economics, 47: 69-189, https://doi.