خلاصة:
مسجد یکی از نهادهای مهم تمدن اسلامی است؛ تا جایی که یکی از ارکان شکل‌دهی تمدن اسلامی، در کنار تعاون و برادری، بنای مسجد بود. نقش مسجد، هدایتگری مردم برای رسیدن به زندگی مطلوب در دنیا و جایگاه عظیم در آخرت است. این رکن تمدن، به سبب شاخصه‌های موجود در خودش توانسته است نقش اساسی را در ایجاد و روند رو به رشد تمدن اسلامی ایفا کند. برای شناخت این شاخصه‌ها بایستی از سنت و روایت پیامبرصلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام بهره برد. با توجه به آنچه از این منبع به دست می‌آید می‌توان شاخصه‌ها را در ابعاد مختلف مربوط به مسجد (امام، ماموم، زنان، سکونت در مسجد و ...) بیان کرد.
ملخص الجهاز:
اما توجه به این نکته لازم است که مسجد به عنوان یکی از مهمترین نهادهای تمدن اسلامی، با رعایت احکام و قوانینی مخصوص به خود، توانسته است چنین نقشی در تمدن داشته باشد.
مسجد به عنوان یکی از ارکان تمدن نیز، از این امر مستثنا نبوده و دستخوش تغییراتی نسبت به ویژگی‌های تمدنی خود شده است.
حال بعد از گذشت سال‌ها از آغاز تمدن و فراز و نشیب‌هایی در ارکان تمدن، خصوصاً مسجد، سوال این است که ویژگی و شاخصه‌های مسجد چه بوده و در حال حاضر برای کمک در حرکت رو به رشد تمدن اسلامی، چه چیز باید باشد.
همچنین امام مسجد برای آنکه صلاحیت هدایت مجموعه مسجد را داشته باشد، می‌بایست شرائطی را داشته باشد تا به این جایگاه مهم و کلیدی در تمدن اسلامی، منصوب شود.
بهداشت در مسجد که باعث شادابی مراجعین و احساس آرامش در مسجد می‌شود، در روایات اشاره شده است که امام مسجد، به طور مستقیم بر آن نظارت دارد و در صورتی که این بهداشت مورد خدشه قرار گیرد، رفع این خدشه را دنبال می‌کند.
انتخاب و شرائط امام مسجد نهادی با جایگاه عظیم در تمدن اسلامی، نیاز به رهبری دارد که بتواند این نهاد و مراجعینش را رهبری کند.
چرا که اگر این شرائط حداقلی برای رهبر مسجد وجود نداشته باشد، نه تنها نمی‌تواند مجموعه خود را اداره کند، بلکه در حرکت رو به رشد تمدن اسلامی اخلال ایجاد می‌کند.
این شخص برای آنکه بتواند خود نقشی در رشد تمدن داشته باشد و نقش مسجد در تمدن را گسترش دهد می‌بایست مسائلی را رعایت کند.
(
, 
, 
)
