خلاصة:
اشراف بر پیشینة اساطیری شخصیتهای حماسی، در تحلیل کارکردهای آنان در آثار ادبی کمک قابل توجهی خواهد کرد. مطالعة خویشکاریهای ایزد وای و وجود برخی تشابهات میان این ایزد و کاووس شاهنامه سبب گردید تا به مقایسة تطبیقی میان این دو شخصیت اساطیری بپردازیم. کاووس شاهنامه، از بزرگترین پادشاهان حماسی ایران و برخوردار از پیشینهای اساطیری است. وای نیز، ایزد باد و هواست که بر فضای تهی میان آسمان و زمین حکمرانی میکند. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی به این نتایج که عبارتند از تشابه در شخصیت متلوّن و ابهامانگیز، فرّهمندی، جادو ـ پزشکی، جنگاوری، پیک مرگ و سرشت بادی، مکان زندگی و پدر نخستین انسان بودن است، دست یافته. هر چند اختلافات جزیی در میان آنها دیده میشود، اما وجود اینگونه همسانیها میان این دو شخصیت اساطیری و بررسی و مطالعة سیر تحوّل و تنزّل ایزدان اساطیری به عالم حماسه، ما را بر این داشت که گمان کنیم کاووس شاهنامه صورت تحوّلیافته و انسانی وایو، ایزد باد و هوا است که در حماسه ملی ما؛ شاهنامه با حفظ مهمترین خویشکاریهای خود در قالب پادشاهی حماسی نمایان گشته است. هدف از انجام چنین پژوهشی بیشک نمایاندن پیشینة ایزدی کیکاووس و تأثیر در رفتار و کردار حماسی و شخصیت چندی بعدی او در شاهنامه است.
Understanding the mythological background of epic characters helps us to analyze their functions in literary texts. Studying the functions of Vayu and the existence of some similarities between this lord and Kai Kāvus provides a comparative investigation of these two mythological characters. Kai Kāvus, as described in Shāhnāmeh, is one of Iran's greatest epic kings and has a mythological background. Vayu is the god of wind and air that rules the empty space between heaven and earth. The present study, by using descriptive-analytical method, has found the similarities between the two characters. They are as follows: having ambitious personality, having divine light, having magic-medicine power, being warlike, being messenger of death, having a windy nature and being the father of first man. Although there are slight differences, the similarities between the two mythological characters make us think that the Kai Kāvus is a transformed and human form of Vayu. The purpose of this research is to present Kai Kāvus' godly background, his epic behavior and his multi-dimensional character in Shāhnāmeh.
ملخص الجهاز:
هر چند اختلافات جزيي در ميان آن ها ديده ميشود، اما وجود اين گونه همسانيها ميان اين دو شخصيت اساطيري و بررسي و مطالعۀ سير تحوّل و تنزّل ايزدان اساطيري به عالم حماسه ، ما را بر اين داشت که گمان کنيم کاووس شاهنامه صورت تحوّل يافته و انساني وايو، ايزد باد و هوا است که در حماسه ملي ما؛ شاهنامه با حفظ مهم ترين خويشکاريهاي خود در قالب پادشاهي حماسي نمايان گشته است .
واکاوي در مشابهت ها و همسانيهاي فراواني که بين اين دو شخصيت وجود دارد، ما را برآن ميدارد که در صدد انجام اين فرضيه برآييم که برخي از وجوه و جنبه هاي شخصيت کيکاووسِ حماسۀ ايران ، در اصل به همان ايزد ويو (=واي) اسطوره اي بازميگردد که متعلق به ايزدستان کهن هندوايراني بوده و در سير تحول خود از جهان اساطير به عالم حماسه ها، جنبه هاي ايزدينگي و ماورايي را وانهاده و مطابق با منطق نوين خرد باورانۀ بشر در عصر تاريخي، تبديل به يک شهريار زميني شده است .
سؤال پژوهش و اهميت و ضرورت اين جستار بر آن است که به اين پرسش اساسي دربارة کيکاووس پاسخ دهد که آيا اين قهرمان شاهنامه اي را با توجّه به منش و کردارهاي متلوّن او، ميتوان شکلي تداوم يافته و يا صورت دگرگون شدة ايزد وَيو دانست که شخصيتي همانند او در اساطير کهن هندوايراني داشته است ؟ بيترديد، پژوهش هايي از اين دست ميتواند در تحليل متون و شخصيت هاي حماسي که پيوندي عميق و گاه پنهان با اساطير اقوام و ملل دارند، راه گشاي بسياري از ابهامات باشند.