خلاصة:
چرا ترکیه و ایران نتوانستند در دههی 1350 ه (1970 م) همکاری نزدیکی داشته باشند، هر چند که آنها دلایل الزام آوری برای این کار داشتند. این مقاله به این مطلب می پردازد که عدم اعتماد دو سویه بین رهبران ترکی و ایرانی، آشفتگی های داخلی در دو کشور و تقدم اختلافات جغرافیایی سبب شد آنکارا و تهران نتوانند روابطشان را گسترش دهند. در حالی که شاه ایران کشورش را به عنوان ژاندارم خلیج فارس و خاور میانه می پنداشت ، دولت های متوالی در ترکیه به غرب به عنوان عامل امنیتیشان می نگریستند. هم زمان که آشفتگی سیاسی و اقتصادی دو کشور را در بر گرفت، پیش روی به سوی یک انقلاب در ایران در سال 1357 (1979) و یک کودتا در ترکیه در سال 1358 (1980) سبب شد تا رهبران ترکی و ایرانی نتوانند به یک همکاری پایدار دست یابند.
ملخص الجهاز:
هم زمان که آشفتگی سیاسی و اقتصـادی دو کشور را در بر گرفت ، پیش روی به سوی یک انقلاب در ایـران در سـال ١٣٥٧ (١٩٧٩) و یک کودتا در ترکیه در سال ١٣٥٨ (١٩٨٠) سبب شد تا رهبران ترکی و ایرانی نتوانند بـه یـک همکاری پایدار دست یابند.
1. Hasan Arfa, Under five shahs (New York, 1964), 243-52; Barış Cin, Türkıye-İran sıyası İlışkılıleri (1923-1938) [ Turkey-Iran political relations (1923-1938)] (İstanbul, 2007); Muzaffer Erendil, Tarihte Türk-İran İlişkileri [turkish-Iranian relations in history] (Ankara, 1976).
با این همه ، کمک نظامی محدود ایران به ترکیه و فراهم کـردن جـواز خمپـاره هـای آلمـان غربی از سوی آنکارا برای تهران که شاه آنها را برای دیکتاتور سومالی ٣، سـیاد بـاره ٤ در طـول جنگ اگادن ٥(٥٦-١٣٥٥)٦ (١٩٧٧-٧٨) فرستاد، نتوانست سبب تعمیق همکـاری دو کشـور از ١٣٥٢ تا ١٣٥٨ (١٩٨٠-١٩٧٤) شود.
بنگرید بـه : Gholam Reza Afkham, The Life and Times of the ١٨٧(٢٠٠٩ ,Berkeley, CA)Shah درباره این که چگونه دولت کندی سیاست ایران را در سال هـای ٤١-١٣٣٩ تحـت تاثیر قرار داد بنگریـد بـه New)James F.
در ١ مرداد ١٣٥٣ (٢٣ جولای ١٩٧٤) شاه بـه سـفیر آمریکا ریچارد هلمز٥ گفت " هر چند ایران مجبور بود از اقدام ترکیه در قبرس به خاطر پیمـان سنتو و علقه های اسلامی و همسایگی پشتیبانی کند"، اما ترک ها بر اساس معاهده ، حق تهـاجم به قبرس را نداشتند.
com/articles/137343/mustafa-akyol/turkey-vs-iran?page=show; Mona Mousavi, “Iran and the Arab Awakening,” LSE Middle East Centre Blog, http://blogs.