خلاصة:
مقولهٔ صورتبندی اجتماعی- اقتصادی شاید نخستین بار توسط کارل مارکس مورخ و فیلسوف نامدار آلمانی مطرح شد که اشاره به نوعی ردهبندی شیوههای تولید و جوامع در روند تکامل تاریخی آنها دارد. به نظر میرسد که در این نوع نگاه، مکتب فلسفی کانت با شیوهٔ ماهیت پژوه خاص خود با روش تکامل گرای محافل علمی انگلستان ترکیب شده، درپی بازشناسی ریشههای سرمایه و بازسازی چگونگی برآمدن سرمایهداری است. رسالهٔ مذکور از ترجمهٔ انگلیسی متن اصلی با عنوان pre-capitalist socio-economic formation: A collection که ترجمهٔ فارسی توسط خ. پارسا اولین بار در ۱۳۵۳ در خارج از کشور و در ۱۳۷۸ در نشر دیگر در تهران منتشر شد؛ و هرچند مدتها از انتشارش میگذرد، کمتر مورد توجه قرار گرفته و بحث صورتبندی به خصوص مورد غفلت قرار گرفتهاست. هدف نوشتهٔ حاضر بررسی چگونگی ترکیب نظریهها و ساختارهای تشکیلدهندهٔ این رساله به عنوان طرحی کلی برای تالیف مهمترین آثار مارکس یعنی کتابهای سرمایه و نقد اقتصاد سیاسی است.
ملخص الجهاز:
صورتبندی اقتصادی- اجتماعی، تاریخ اقتصادی، پیشاسرمایهداری، کارل مارکس ۱-مقدمه: در بابِ عنوانِ رساله: چنانکه از عنوان انگلیسی بر میآید، شایسته بود در ترجمهٔ فارسی قید اجتماعی نیز در بحث از نوع صورتبندی ذکر میشد.
م در هنگام مقدمهسازی برای نوشتن کتاب نقد اقتصاد سیاسی و سرمایه نگاشته بود، اما این نوشتهها به شکلی تدویننشده (یادداشتهای شخصی) ماند: Formen die der kapitalistischen production vorheyen Grundrisse der kritik der politischen ekonomie ۲-معنی و مفهوم تاریخ اقتصاد پیشاسرمایهداری از نظر مارکس: منظور از واژهٔ پیشاسرمایهداری که در عنوان این رساله به کار رفتهاست، دورانی از تاریخ اقتصادی بشر است که در آن تمرکز بر شیوههای مالکیت زمین از بدویترین شکل آن یعنی از گردآوری میوه، شکار و به خصوص زندگی دامداری و مناسبات قبیله ای تا پیدایش کشاورزی، و به قول سقراط برآمدن نظامات الیگارشی در یونان باستان، اصلاح مالکیت زمین، و برآمدن هکتومرها و اشکال پیشرفتهٔ فئودالیسم و اندکی بعد از آن است که شامل مانوفاکتورها (کارگاههای کوچک صنایع دستی در روستاها) و نظام صنفی بازارهای تولیدی قرون وسطایی است که با ساختارهای صنفی- دستی به تولید محدود برای فروش در بازارهای محلی میپرداختند.