خلاصة:
یکی از جرایم رایج علیه میراث فرهنگی و آثار باستانی» حفاری و کاوش غیر مجاز در
محوطههای تارپخی پاستانی به قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی است که
متاسفانه امروزه با تولید و ساخت وسایل و ابزار فلزیاب و گنج یاب ارتکاب این عمل برای
عاملان آن از سرعت» دقت و وسعت فوق العادهای برخوردار شده است. این جرم» باعث
ورود آسیب و ایجاد تخریب در محوطههای تاریخی شده و گاه آثار جبرانناپذیری را به بار
میآورد. در این مقاله ابعاد جرم کاوش غیرقانونی در اماکن و محوطههای باستانی و کاوش
تحت عناوین سیاست جنایی تقنینی» قضایی» اجرایی و مشارکتی مورد بررسی قرار گرفته است
و راهکارهایی تحت عناوین راهکارهای کیفری و غیرکیفری برای پیشگیری از بزه مذکور
ارائه شده است. پیشگیری از وقوع جرم حفاری و کاوش غیرمجاز و سایر جرایم علیه میراث
فرهنگی: نه تنها مستلزم وجود قوانین کافی و عملکرد درست دستگاههای قضایی و دولتی
استء بلکه ایجاد آگاهی و نگرش درست در میان مردم درباره ارزش تاریخی و فرهنگی این
آثار و تاثیری که میراث ارزشمند در شناخت هویت و فرهنگک مردم هر کشوری دارد میتواند
به پیشگیری از ارتکاب هرچه بیث بیشتر این جرایم بیانجامد.
ملخص الجهاز:
این ماده مقرر میدارد: «هرگونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی – فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیاء مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور و آلات و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم میشود.
اما ماده 562 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 مطلق انجام حفاری و کاوش غیرمجاز را جرم محسوب نموده و تنها در صورتی که اعمال مذکور در اماکن و محوطههای تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است یا در بقاع متبرکه و اماکن مذهبی صورت گیرد مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم میشود.
قانونگذار با تصویب قانون مذکور برای استفاده از دستگاه فلزیاب در حفاری غیرمجاز به قصد کشف اموال فرهنگی تاریخی مجازات 6 ماه تا سه سال حبس مقرر در ماده 562 قانون مجازات اسلامی را در نظر گرفته و نسبت به کسانی که مبادرت به ساخت و خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ غیرقانونی و بدون مجوز از دستگاه فلزیاب مینمایند، صرفاً ضمانت اجرای ضبط و مصادره دستگاه مذکور را پیش بینی نموده است که این ضمانت اجرا در خصوص متخلفان و ناقضان این قانون آنقدر ضعیف و بیاثر است که در آن نشانی از کیفر یا مشخصات و اهداف مجازاتها به نظر نمیرسد و اصلاً خصیصه ارعابی و بازدارندگی ندارد.
د: سایر شرایط و اوضاع و احوال لازم 1- غیرمجاز بودن حفاری و کاوش ماده 562 قانون مجازات اسلامی هرگونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی فرهنگی را جرم محسوب نموده است، اما با مراجعه به قانون راجع به حفظ آثار ملی و نظامنامه اجرایی آن ملاحظه میشود بعضی حفاریها با ضوابط و مقررات خاصی مجاز میباشد.