خلاصة:
نمد و محصولات متنوع آن از جمله صنایع دستی است که در اغلب مناطق روستایی تولید و
عرضه می شود. نمد نسج نابافته ای است که بر اثر فشار، رطوبت و حرارت به دست می آید و
ساخت آن، بر مبنای ویژگی پشم )در هم پیچیدن الیاف با وارد کردن رطوبت و فشار( است . در
استان خراسان شمالی، نمد یکی از صنایع دستی زیبا یی به شمار می رود که بیشتر در میان
ترکمن های ساکن در مناطق راز و جرگلان، مانه و سلمقان رایج است. نمد ترکمنی که به آن ک چه
گفته می شود، برای پوشاندن کف اتاق ها، ساخت آلاچیق، پوشش اسب و رویه زین مورد استفاده
قرار می گیرد. مراحل نمدمالی نیز شامل تهیه پشم، تهیه قالب، رنگرزی و نقش زنی است. در
خراسان شمالی، نوع دیگری از نمد را نیز کردها تولید می کنند که نمد کردی خوانده می شود. یکی
از کاربردهای این نوع نمد، علاوه بر زیرانداز، لباسی است که برای چوپانان درست می کنند و آن
را خ لیک می نامند. نقوش به کار رفته در نمد که الهام گرفته از طبیعت و اقتضائات زیست اقوام
است، در صنایع دستی به شکل های مختلف جلوه گر می شود. در این مقاله، علاوه بر توصیف دو
نوع نمد ترکمنی و کردی و بررسی نقوش مختلف آنها، پیشنهادهایی برای احیای این صنعت بومی
ارائه شده است. جمع آوری این اطلاعات به صورت توصیفی تحلیلی، از طریق مشاهده، مصاحبه
و همچنین استفاده از روش های اسنادی، کتابخانه ای بوده است.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله سعي شده است تا به بررسي اين هنر زيبا و به خصوص نقش هاي به کار رفته در آن پرداخته شـود زيـرا نمـدهاي ايـران در هـر منطقـه از ايـن سرزمين ، رازي سر به مهر دارند که با شکل هاي تجريدي و نمادين ، همچنين رنگ هـاي برگرفته از طبيعت ، بخشي از فرهنگ هنرهاي عاميانه ما را تشکيل ميدهند، فرهنگي کـه سرشار از زيبايي، رمز و راز، عشق و به يک معنا، مالامال از زندگي است .
نقش هاي بـه کار رفته در نمد، در خراسان شمالي به دليل تنـوع قوميـت هـا و فرهنـگ هـا، همچنـين همنشيني اين اقوام در کنار يکديگر از ويژگي خاصي برخوردارنـد؛ در بسـياري از ايـن نقوش ، درون مايه و تکنيک ها از قومي به قـوم ديگـر راه يافتـه اسـت ؛ بـه گونـه اي کـه ميتوان مجموعه هنرهاي سنتي و صنايع دستي خراسان شمالي را چشم انـدازي بـديع از تکامل انديشه ها دانست .
البته اقوام ديگر نيز به توليد نمد در خراسان شمالي ميپرداخته اند اما نکته مسلم اين است که اکثر آنها از نقش هاي يکديگر وام ميگرفته اند و همه نمـدها بـه يـک صـورت توليد و به طور عمده بـا نقـش هـاي يکسـان توليـد مـيشـده انـد.
در مصاحبه ها و مشاهده هـاي صـورت گرفتـه ، دو نکتـه مهـم بـه چشـم ميخورد، نخست اينکه ديگر کسي به اين حرفه به عنوان يک شغل يا منبع درآمد نگـاه نميکند و ديگر اينکه ، نقش هاي به کار رفته در نمدها در ميان اقوام مشترک است ؛ براي مثال ، از نقش هايي که ترکمن ها بر روي نمد ميزنند، ديگر اقوام نيز استفاده ميکنند.