خلاصة:
کشاورزی اصلیترین و مهمترین منبع تأمین مواد غذایی دنیا بهشمار میرود و با محدودیتهای مختلفی همانند محدودیتهای شدید منابع آب و خشکسالیهای پیدرپی روبرو میباشد. با توجه به محدودیتهای اقلیمی موجود و خشکسالیهای پیاپی، بیلان منفی دشتها و نیاز به پایداری تولید محصولات در مناطق خشک همانند شهرستان درمیان واقع در استان خراسان جنوبی باید در جهت اتخاذ روشهایی بهمنظور کمک به بهبود سفرههای آب زیرزمینی و افزایش راندمان مصرف و توسعه کشاورزی پایدار حرکت نمود. با توجه بیشتر به امر بهرهوری آب در بخش کشاورزی که یکی از مصرفکنندگان عمده آب است میتوان مدیریت مناسبی را در امر استفاده از این نهاده مهم و حیاتی بکار گرفت. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تحلیل بهرهوری آب در اقتصاد روستایی روستاهای شهرستان درمیان در سال زراعی 97-96 است. برای محاسبه بهرهوری آب از شاخصهای بهرهوری CPD، BPD و NBPD استفادهشده است. بر اساس شاخص NBPD اولویت کشت به ترتیب به محصولات جو، گندم، چغندرقند، هندوانه و یونجه تعلق دارد. ازاینرو برای بهبود بهرهوری آب در الگوی کشت فعلی منطقه باید کشتهایی با مصرف آب بالا و عملکرد پایین و بازده اقتصادی پایین همانند یونجه، هندوانه و چغندرقند حذف گردند و کشتهایی با آب مصرفی کمتر و عملکرد بالاتر و بازده اقتصادی بیشتر مانند جو و گندم جایگزین آنها شوند.
ملخص الجهاز:
با توجه به محدودیت های اقلیمی موجود و خشک سالیهای پیاپی، بیلان منفی دشت ها و نیاز به پایداری تولید محصولات در مناطق خشک همانند شهرستان درمیان واقع در استان خراسان جنوبی باید در جهت اتخاذ روش هایی به منظور کمک به بهبود سفره های آب زیرزمینی و افزایش راندمان مصرف و توسعه کشاورزی پایدار حرکت نمود.
فال سلیمان و جوان (١٣٨٧) در تحقیقی بحران آب و لزوم توجه به بهره وری آب کشاورزی در نواحی خشک (موردمطالعه : دشت بیرجند) موردبررسی قرار داده اند، یافته - های حاصل از پژوهش نشان میدهد باید کشت های با مصرف آب بالا و بازده اقتصادی پایین حذف و به جای آن ها کشت هایی که موجب کاهش استحصال آب و منابع اقتصادی بالا جایگزین شوند.
شاخص NBPD نیز نشان میدهد، در تولید جو ١٠٠١ تومان ارزش خالص اقتصادی، در گندم ٨٢٤ تومان ، در تولید چغندرقند ٧٦٤ تومان ، در تولید هندوانه ٧٦١ تومان و در تولید یونجه ٢٩٣ تومان ارزش خالص اقتصادی به دست میآید که این مقدار نیز در ازای ١٠٠٠ لیتر آب بسیار ناچیز است ، اما با تکیه بر داده های به دست آمده میتوان در خصوص سامان دهی الگوی کشت به نحویکه از یک سو در تحدید مصرف آب و از سوی دیگر تأمین درآمد مورد انتظار برای بهره برداران کشاورزی مؤثر باشد استفاده نمود.