خلاصة:
از جمله آیاتی که امروز آن را مصداق اعجاز علمی قرآن میدانند، آیات مرتبط با تطور جنین انسان؛ خصوصا آیات 12 تا 14 سوره مومنون است. تطور جنین مراحل مختلف شکلگیری جنین در رحم است که تا قرن نوزده میلادی برای دانشمندان غیر مسلمان ناشناخته بود. این پژوهش به شناخت فهم مسلمانان صدر نزول به عنوان اولین مخاطبان قرآن کریم از آیاتِ تطور جنین در سوره مومنون (دامنه تحقیق)، متناسب با محدوده زمانی حیات پیامبر اکرمa، به شیوه کتابخانهای و تحلیل منطقی محتوا پرداخته است. نوشتار حاضر این مهم را تذکر میدهد که فهم و معرفت بدون رجوع به فهم پیامبر اکرم ناقص است. زیرا بدیهی است که فهم مسلمانان عصر نزول، از این آیات لسانی بود و فهم دانشمندان قرون بعد، علاوه بر زبان عربی، بر اساس یافتههای تجربی نیز شکل گرفت، اما هر دو برای فهم بهتر خصوصا در عبارت «ثم أنشأنا خلقا آخر» نیاز به فهمی دقیق دارند که تنها با اتکا به زبان عربی به دست نمیآید. با توجه به اینکه برخی از نتایج به دست آمده، این است که بعد معرفت ایمانی این آیات نسبت به بعد علمی آن برای مخاطبان اولی قرآن کریم برجستهتر بوده است.
ملخص الجهاز:
این پژوهش به شناخت فهم مسلمانان صدر نزول به عنوان اولین مخاطبان قرآن کریم از آیاتِ تطور جنین در سوره مومنون (دامنه تحقیق)، متناسب با محدوده زمانی حیات پیامبر اکرم(، به شیوه کتابخانهای و تحلیل منطقی محتوا پرداخته است.
زیرا بدیهی است که فهم مسلمانان عصر نزول، از این آیات لسانی بود و فهم دانشمندان قرون بعد، علاوه بر زبان عربی، بر اساس یافتههای تجربی نیز شکل گرفت، اما هر دو برای فهم بهتر خصوصا در عبارت «ثم أنشأنا خلقا آخر» نیاز به فهمی دقیق دارند که تنها با اتکا به زبان عربی به دست نمیآید.
بنابراین، قبل از ورود به بررسی فهم اعراب عصر نزول از آیات تطور جنین، باید به این سؤال پاسخ داد که چه عامل یا عواملی موجب نزول این آیات شد؟ سبب نزولی که برای این چند آیه ذکر شده، با تفاوتهایی در تعبیر، محتوای نزدیک به هم دارد که چنین است: از انس بن مالک نقل شده که عمر بن خطاب گفت: در چهار مورد با پروردگارم موافقت نمودم.
لازم به ذکر است، برخی از ویژگیهای ذکر شده در آیات برای خلقت انسان قابل مشاهده با چشم غیر مسلح است که قسمتی از آگاهی عرب عصر نزول از همین راه بود، اما در مورد قسمتی که قابلیت مشاهده عینی نداشت مانند مراحل درون رحم باید گفت: آگاهی عرب از نوع معرفتِ ایمانی بود؛ یعنی پذیرش یک خبر غیبی و تصدیق آن و ایمان به خالقیت خداوند، و این نوع آگاهی در میان مسلمانان صدر اسلام سابقه داشت.