خلاصة:
هدف این مقاله بررسی تاثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت‌سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. نظریه دولت رانتیر رویکرد اصلی مقاله است. روش تحقیق، تطبیقی و تکنیک جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در این مقاله ویژگی‌های اقتصادی ایران بررسی گردید و یافته‌ها نشان داد جمهوری اسلامی ایران دارای اقتصاد رانتیر است که وابستگی زیادی به فروش نفت دارد. درآمدهای رانتی باعث شده دولت‌های ایران وابستگی چندانی به درآمدهای مالیاتی نداشته و مستقل از مطالبات طبقات و گروهای اجتماعی شوند. مهمترین راه ابراز مطالبات سیاسی، مشارکت‌سیاسی است که در جمهوری اسلامی تحت تاثیر اقتصاد رانتی قرار گرفته است و سه الگو مشارکت سیاسی در ایران پدید آمده است که عبارتند از: الف) الگوی رابطه تخاصم که پیروان آن از فرآیند مشارکت‌سیاسی طرد شده اند؛ ب) الگوی مشارکت‌سیاسی غیرحمایتی که به طور مداوم در حال جذب و طرد از جریان اصلی قدرت سیاسی در ایران هستند؛ ج) الگوی حمایتی که وظیفه تولید و بازتولید نیروهای سیاسی هوادار نظام سیاسی را بر عهده دارند و به دلیل حمایت نظام سیاسی از پیروان این جریان سیاسی، دارای الگوی مشارکتی فراگیر و چرخه کامل مشارکت‌سیاسی‌اند.
The purpose of this article is to examine the effects of rentier government on participatory patterns in Iran. The theory of Rentier government is the main approach of the article. The research method is comparative, and the technique of collecting information is documented. In this article the economic characteristics of Iran is examined. The results show that Iran has a Rentier economy that is highly dependent on the sale of oil. Rentier revenues have made Iran's governments not much dependent on tax revenues, and not dependent on the demands of the classes and social groups. The political participation of Iran has been influenced by the Rentier economy, and three participatory models have emerged in Iran, which are: (A) The pattern of antagonism that its followers are excluded from political participatory process; (B) The Political Non-Support Participation that is continually being absorbed and excluded from the mainstream of political power in Iran; (C) The Political Support Participation that is responsible for the production and reproduction of political forces who are followers of the political system; As a result of the supports by political system for the followers of this movement, they have achieved a comprehensive participatory pattern and a complete cycle of political participation.
ملخص الجهاز:
اما در هيچ کدام از تحقيق هاي عنوان شده به بررسي اثر دولت رانتير بر مشارکت سياسي در جمهوري اسلامي ايران پرداخته نشده است .
از سوي ديگر، بخش خصوصي ضعيفي هم که در دوره قبل از انقلاب اسلامي در حوزه صنعت شکل گرفته بود، پس از پيروزي انقلاب به دليل پاره اي مشکلات ، دولت را بر آن داشت تا طرح ملي کردن بخشي از صنايع را با هدف روشن کردن وضعيت آنها و به گردش درآوردن مجدد چرخ اقتصاد به تصويب شوراي 1- Secondary sources انقلاب برساند طبق گزارش اقتصادي و ترازنامه سال ١٣٥٨ بانک مرکزي بر پايه اين طرح ، صنايع از نظر وضع مالکيت به چهار گروه تقسيم شد: «١- صنايع مادر، اساسي و سنگين علاوه بر صنايع مانند نفت ، گاز، ذوب آهن ، مس و غيره که قبلا نيز ملي بود صنايع ديگري چون آلومينيوم سازي، ماشين سازي، ساخت و مونتاژ کشتي و اتومبيل سازي نيز ملي شد؛ ٢- سهام صنايع عمده اي که صاحبانش ثروت هاي کلان به دست آمده را از کشور خارج کرده بودند به مالکيت دولت درآمد؛ ٣- صنايع مونتاژ، زيان آور و بدهکار به بانک ها، براي واريز بدهي به مالکيت بانک هاي ملي شده درآمد؛ ٤- آن دسته از صنايع عموما سودآور که با مالکيت مشروع و مشروط و منطبق با موازين اسلامي بوجود آمده بود با استفاده از سود عادله کماکان در اختيار صاحبان آن ها قرار گرفت » (بانک مرکزي ايران ، ١٣٦٠).
اين گفتمان و در واقع نيروي سياسي موسوم به اصلاح طلبي برآمده از جامعه مدرن در ايران است و تا کنون توانسته است در انتخابات رياست جمهوري دوره هفتم ، هشتم ، (زيباکلام و ديگران ، ١٣٨٩؛ اثنيعشري، ١٣٨٧) يازدهم (بشيري و ازغندي، ١٣٩٣) و انتخابات مجلس ششم شوراي اسلامي (پيمان ، ١٣٧٩؛ پورسعيد، ١٣٨٣) قدرت سياسي را کسب کنند.
(
, 
, 
)
