زمینه‌های رخ‌داد انقلاب اسلامی و انقلاب‌‌های عربی بر اساس نظریه‌های تاثیرگذار و متاثر مقالة

زمینه و هدف: انقلاب یکی از پدیده‌‌های نادرو پیچیده اجتماعی هست که تبیین آن متضمن در نظر گرفتن وجوه متعدد و مبانی نظری دخیل در ظهور آن است. در وقوع و پیش‌آمدن وضعیت انقلابی، بسیج سیاسی توده‌‌ها، تحرک اجتماعی، مشروعیت‌‌زدایی از نظم سیاسی پیشین و طراحی نظم مشروع و مطلوب و استقرار نظام جدید انقلابی، ایدئولوژی‌‌های انقلابی به ‌عنوان موتور حرکت انقلاب عمل کرده است. خیزش مردم در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه عربی که رفته‌ رفته رنگ انقلاب به خود گرفت، کشورهای مختلف را به موضع‌‌گیری‌‌های متفاوت و اندیشمندان و صاحب‌‌نظران را نیز به تحلیل‌‌های گوناگون واداشت. غربی‌‌ها باهدف سیاسی و مدیریت حرکتی بر آن نام “بهار عربی” نهادند و رهبر جمهوری اسلامی آن را “بیداری اسلامی” خواند. انقلاب اسلامی ایران و انقلاب‌های عربی جدای از تاثیرپذیری از نظریه‌های موجود، نظریه‌های دیگر متاثر از این انقلاب‌ها بوجود آمدند. روش و سوال: هدف این مقاله ضمن بررسی اهمیت انقلاب ایران به مقایسه انقلاب ایران و کشورهای عربی با توجه به ویژگی‌‌های انقلاب می‌پردازد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به این سوالات است که عوامل اصلی و ویژگی‌های اصلی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب‌های عربی براساس نظریه‌ها کدام هستند؟ وجه تشابه و تفاوت آن‌‌ها در چه مواردی می‌‌باشند؟ نتیجه: واقعیت‌های انقلاب ایران و انقلاب‌‌های عربی تا حدودی استنباط‌ها و دلالت‌های نظری مشترک داشتند اما در عمل فاکتورهای متفاوت با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، سیاسی، اجتماعی و دخالت‌های خارجی در وقوع آن‌‌ها دخیل بوده‌اند. انقلاب اسلامی ایران گرچه دارای مبانی نظری است اما به لحاظ خاص بودنش توانسته بر نظریه‌ها تاثیر بگذارد.

در این زمینه یکی از موضوعاتی که برای تبیین مقایسه انقلاب اسلامی ایران و تحولات مذکور در جهان اسلام می‌‌تواند اهمیت داشته باشد، میزان مطابقتی است که دو مقوله موردبحث با نظریه‌‌های مطرح ‌شده درباره انقلاب و جنبش‌‌هایی دارند که در برخی تعابیر از آن‌‌ها با عنوان انقلاب یا انقلاب ناموفق نیز یاد می‌‌شود. نیروی اجتماعی (انقلابی) و نظام سیاسی و انقلاب به دلیل ویژگی‌‏ها، برنامه‏‌ها و رفتارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دولت و ویژگی‌‏ها و اقدامات مخالفان به وقوع می‏‌پیوندند، برای ردیابی چگونگی ایجاد نارضایتی‌‏های انقلابی و اینکه چرا مردمی که زمانی طرفدار ثبات بوده و یا از شرایط موجود احساس نارضایتی نمی‏‌کردند درزمانی دیگر راه انقلاب را برگزیده‌‏اند، باید به تاریخ معاصر کشور موردنظر رجوع کرد و در این راستا، بایستی به دنبال زمان و نقطه‌‏ای در تاریخ آن کشور گشت که در آن نقطه با اطمینان بتوان گفت که نظام سیاسی از مقبولیت و ثبات کافی برخوردار بوده است تا به ردیابی این موضوع بپردازیم که ازآن ‌پس چگونه شد که نهایتاً مقبولیت و ثبات از دست رفت و نخبگان و مردم خود را از حکومت کنار کشیدند و باعث وقوع انقلاب شدند. از دیدگاه او هر انقلابی بر مبنای سه عامل قابل ‌تحلیل است: 1- عدم توانایی و كارایی دولت 2- تضاد بین طبقه اجتماعی - اقتصادی مهم كشور با دولت 3- شرایط بین ‌المللی (رفیع ‌پور، 1377: 50) انقلاب اسلامی ایران زمینه‌‌ای برای بازبینی این نظریه به‌ وسیله خانم اسکاچ پول شد.