خلاصة:
یکی از راههای اطمینان به صحّت یک گزارش تاریخی، نزدیکی زمانی آن گزارش به واقعه است. فاصله زمانی و دخالت حلقههای واسطه در نقل هر واقعه، ذهنیتهای غیرواقعی، دروغها و تحریفها را در گزارش وارد میکند. در این میان، توجه به گونههای تألیفی درخصوص عاشورا میتواند عنصری برای نیل به روایت حقیقی عاشورا باشد. این مقاله تلاش میکند با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به انواع نگارشها و سبک شان در این حوزه بپردازد و با معرفی ویژگیهای هرگونه، آفتهای عمده و اصلی این عرصه را که سبب برداشتی ناصواب از روایت راستین عاشورا شده، بررسی نماید. آفتهایی نظیر تقطیع، برداشتهای ناصواب و فرقهگرایانه، بیتوجّهی به اسناد و مبالغه سبب میشود روشها و شیوههای اتخاذی در برگرفتن عناصر تألیفی در حوزه مقتلنگاری مخدوش شود. بدیهی است وقتی مقتل پژوه به نوع و سبک تألیفی مقاتل و آسیبهای آنها توجه کند، میتواند بر اساس آن، به دور از کج اندیشی، تحلیلی صحیح از واقعه عاشورا ترسیم کند.
One way to ensure the accuracy of a historical report is its proximity to the happening of that event. The time interval and the involvement of intermediary circles in the narration of each event as well as the unrealistic mindsets would mix in lies and distortions in the report. Paying attention to the types of writings about Ashura can be an element to achieve the true narration of Ashura. This article tries to deal with various types of writings and their styles implementing a descriptive-analytical approach. The researchers try to examine the main factors causing an incorrect interpretation of the true narration of Ashura by introducing the characteristics of each type. Some factors such as fragmentation, misunderstandings and sectarian thoughts, disregard for documents and exaggeration could distort the methods and practices adopted in the Maqtal writings. It is obvious that when a Maqtal writer pays attention to the type and style of Maqtal writings along with their harms, he/she can make a correct analysis of the Ashura event which is far from skepticism.
ملخص الجهاز:
بديهي است وقتي مقتل پژوه به نوع و سبک تأليفي مقاتل و آسيبهاي آنها توجه کند، ميتواند بر اساس آن، به دور از کج انديشي، تحليلي صحيح از واقعه عاشورا ترسيم کند.
پژوهش حاضر اين مهم را با محوريت پرسشهاي ذيل و با روش تحليلي ـ انتقادي به بحث نشانده است: اهمّ گونههاي تأليف که در اين عرصه قلم زده شدهاند، کدام است؟ آسيبها و آفات موجود در اين گونه مقاتل چيست؟ و تأثير اين آسيبها در حوزه معرفتشناختي مقاتل چه بوده است؟ مقالات مقتل و مقتلنگاري از محمدجواد صاحبي، سيري در مقتلنويسي از آغاز تا عصر حاضر از محسن رنجبر مقتلنگاري شيعيان از آغاز تا قرن پنجم از محمدجواد ياوري، پيشينه عمومي براي اثر حاضر است، اما در هيچيک از آنها، اکتشاف و ارزيابي ادله و ارائه نظريهاي جامع براي برونرفت از برخي آسيبها و آفاتِ براي مطالعه بيشتر، ر.
الف) واکاوي علل اهتمام به نگارش مقتل توجه قرآن بر تاريخ و سفارش به عبرتآموزي از قصص تاريخي، مسلمانان را به حفظ و تدوين سيره پيامبر| ـ براي الگوگيري از آن ـ ترغيب کرد و اين مهم از سوي ائمه^ مورد سفارش قرار گرفت.
برخي بر اين باورند كه وجه تسميه مقتل الحسين×، به جهت اسم مکان، آن است که کلّ اخبار مربوط به واقعه عاشورا و کيفيت شهادت امام حسين× و يارانش در يکجا و يک اثر، جمع شده است؛ 5 اما تعابيري که مورخان و محدثان دراينباره استفاده کردهاند، بازتاب چنين معنايي نيست.