خلاصة:
برخی از شاعران و نظریهپردازان تجدّد ادبی در ایران اواخر عصر قاجار برای نخستین بار از قالبهایی برای سرودن شعر استفاده کردند که ریشه در ادبیات اروپا داشت. یکی از این قالبها که از قالبهای بسیار مهم و رایج در تقریباً سراسر اروپا در طول چندین قرن به شمار میآمد، قالب سانت(Sonnet) بود. این قالب شعری که در فارسی به «غزل» و «غزلواره» ترجمه شده است، از جهت تعداد مصرعها اندازه مشخصی داشت و در اصل برای سرودن اشعار عاشقانه به کار میرفت. بسیاری از شاعران بزرگ اروپا همچون شکسپیر، اسپنسر، بودلر و مالارمه شاهکارهایی در این قالب سرودهاند. سانت از قرن سیزدهم در ایتالیا شروع شد و سپس تقریباً در تمام اروپا مورد استقبال گسترده قرار گرفت، اما شاعران هر سرزمینی تغییراتی در آن ایجاد کردند که همین امر باعث شکلگیری انواع مختلفی از این قالب شعری شد. با این حال سه نوع آن بیشترین اهمیت را دارند؛ این سه نوع با عناوین: سانت ایتالیایی یا پترارکی، سانت فرانسوی و سانت انگلیسی یا شکسپیری شناخته میشوند. شاعران مکتب تجدّد در تبریز، همچون تقی رفعت و جعفر خامنهای، مهمترین شاعران تجدّدخواه دهه نود قرن سیزدهم شمسی بودند که به دلیل آشنایی با ادبیات اروپا برای نخستین بار شعرهایی به زبان فارسی منتشر کردند که در این قالب اروپایی سروده شده بود. هدف از جستار حاضر معرفی و بررسی این قالب شعری و نمونههای فارسی آن است.
ملخص الجهاز:
شاعران مکتب تجدّد در تبریز، همچون تقی رفعت و جعفر خامنهای، مهمترین شاعران تجدّدخواه دهۀ نود قرن سیزدهم شمسی بودند که بهدلیل آشنایی با ادبیات اروپا برای نخستینبار شعرهایی به زبان فارسی منتشر کردند که در این قالب اروپایی سروده شده بود.
در جستار حاضر، که بهروش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته است، خواهیم کوشید تا دربارۀ یکی از قالبهای مهم شعر اروپا بهنامِ سانت (sonnet)، که شعرای انقلابی و تجدّدخواه دهۀ نود قرن گذشتۀ شمسی در آن شعر سرودند و تلاشهای فراوانی برای انقلاب ادبی در روزگار خود کردند، صحبت کنیم و هویت این قبیل شعرها را بهدست دهیم.
موضوع حاضر برای نخستینبار بهصورتی جدی در این مقاله مطرح میشود و طبق بررسیهایی که انجام دادیم، فقط به دو تن از محققان که فرم این قبیل اشعار را بازشناختهاند برخوردیم که آنها هم بهصورتی گذرا فقط نامی از این نوع شعر آوردهاند و هیچگونه بحث مبسوط یا مجملی دراینباره انجام ندادهاند که آن دو نیز اثر خود را دراصل به زبان انگلیسی نوشتهاند: ـ کریمی حکاک، احمد (1384)، طلیعۀ تجدّد در شعر فارسی، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: مروارید.
ازآنجاکه این سانت نخستین شعر یا از نخستین شعرهایی است که با الگوبرداری از یک قالب شعر اروپایی به فارسی سروده شده است، اهمیت تاریخی زیادی در ادبیات ما دارد.