خلاصة:
عقاید و ارزشهای دینی، نقش مهم در سمتگیریهای سیاسی و اجتماعی دارند و سرچشمهی دگرگونیهای بنیادین میباشند. انقلابها و حرکتهای اجتماعی و سیاسی نیز از این معیارها نشأت گرفته و بسیاری از تحولات تاریخ با بهرهگیری از اندیشهی دینی رقم خورده است. اندیشهی دینی تحولخواه بسیار متفاوت از تحولخواهی غیردینی، در مواجهه با گفتمانهای جهان اسلام و از جمله انقلاب اسلامی ایران، است. این گفتمانها در قالب گفتمان تجدید حیات طلبی در جهان اسلام، گفتمان تحولخواهی اجتماعی و سیاسی در تاریخ معاصر ایران و گفتمان انقلاب اسلامی با محوریت اندیشههای امام خمینی (ره) قابل تبیین است. پرسش این است که آیا اندیشهی دینی تحولخواه در تکوین و توسعه گفتمانهای اصلی در جهان اسلام تأثیرگذار بوده است؟ با توجه به این مفروض که اندیشهی دینی برای رفع نابسامانیهای اجتماعی، بازگشت به اصول راستین اسلامی و تلفیق نوگرایی با ارزشها و احکام دینی میکوشد و با کنکاش در اندیشههای علماء دینی مبارز، چنین برمیآید که گفتمانهای جهان اسلام در راستای آگاهی بخشی دینی و اعتراض نسبت به نابسامانیهای اجتماعی و سیاسی فعال بوده است. پس میتوان گفت اندیشهی دینی تحولخواه در یک روند تکاملی، این گفتمانها و ازجمله گفتمان انقلاب اسلامی ایران را مورد تأثیر خود و تحتالشعاع قرار داده است.
Religious thoughts and ideas play an important role in social and political orientations as the sources of fundamental changes. Revolutions and socio-political movements are also affected by such these norms. Consequently, many changes are emanated based on this kind of thought. The evolutionst religious thought is so different from non-religious thought, confronting discourses in the world of Islam, including Islamic revolution discourse. These are reformation discourse, socio-political discourse and Islamic revolution discourse based on Imam Khomeini's thoughts. The main question is concentrated on the impact of evolutionist religious thought on formation and development these important discourses in the world of Islam. Whether this though has impact on the discourses or not? According to this assumption that religious thought, increasingly attempts to solve social problems, refers to real principles of Islam and composes modernity with religious values by regarding the doctorines of Islamic scholars, it could be deduced that diccoueses in the world of Islam are moving toward religious consciousness-raising in society and protesting against social and political disorders. In fact, evolutionist religious thought has domination over these discourses and also the discourse of Islamic revolution in Iran.
ملخص الجهاز:
اين گفتمان ها در قالب گفتمان تجديد حيات طلبي در جهان اسـلام ، گفتمـان تحول خواهي اجتماعي و سياسي در تاريخ معاصر ايران و گفتمان انقلاب اسلامي با محوريت انديشه هـاي امام خميني (ره ) قابل تبيين است .
پرسش اين است که آيا انديشه ي ديني تحول خواه در تکـوين و توسـعه گفتمان هاي اصلي در جهان اسلام تأثيرگذار بوده است ؟ با توجه به اين مفروض که انديشه ي دينـي بـراي رفع نابساماني هاي اجتماعي، بازگشت به اصول راستين اسلامي و تلفيق نوگرايي با ارزش ها و احکام ديني ميکوشد و با کنکاش در انديشه هاي علماء ديني مبارز، چنين برميآيد که گفتمـان هـاي جهـان اسـلام در راستاي آگاهي بخشي ديني و اعتراض نسبت به نابساماني هاي اجتماعي و سياسي فعال بـوده اسـت .
ساختار مقاله اين گونه است که پس از مباحث مقـدماتي، پيشـينه و چهـارچوب نظـري پـژوهش «گفتمان تجديد حيات طلبي در جهان اسلام »، «گفتمان تحول خواهي اجتماعي و سياسـي» و «گفتمـان انقلاب اسلامي با محوريت انديشه هاي امام خميني (ره )»، بـا لحـاظ نمـودن همنـوايي و تأثيرگـذاري انديشه ي تحول خواه ديني بر تکوين و تکامل اين گفتمان ها مورد تبيين و بررسي قرار مـي گيـرد و در انتها هم جمع بندي و نتيجه گيري خواهد آمد.
در مقاله حاضـر تلاش دارد که به مدد يافته هاي تاريخي و شيوه مطالعاتي و پژوهشي در جامعه شناسي سياسي، انديشه تحول خواهي ديني در قالب گفتمان انقلاب اسلامي ايران در بسـتر تحـولات فکـري جهـان اسـلام و تاريخ معاصر کشور مورد تبيين و کنکاش قرار گيرد.