خلاصة:
شهرنشینی پدیدهای در حال پیشرفت است و تحلیل مکان مناسب و نحوۀ توزیع جغرافیایی فضای سبز شهری در توسعه آتی شهر نقش بسزایی دارد. فضای سبز بهعنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی جوامع محسوب میشود و برای اینکه بتواند نقشها و عملکردهای خود را بهخوبی ایفا کند اولین و مهمترین گام، تعیین بستر مناسب برای آن است. در این تحقیق با توجه به آمایش فضایی منطقۀ مورد مطالعه، شهر گرگان به عنوان یکی از شهرهای متوسط-اندازه از توزیع بهینۀ پراکنش جغرافیایی فضای سبز شهری برخوردار نبوده است؛ لذا این پژوهش با ارائۀ الگوی مناسب بهدنبال توزیع بهینۀ فضای سبز در این شهر با توجه به مفاهیم تحلیل فضا، آمایش شهری، توسعۀ پایدار و عدالت اجتماعی میباشد. جهت تعامل درونی سازمان فضایی محدودۀ مورد مطالعه، با تأکید بر یافتن مکان مناسب برای احداث فضای سبز از معیارهای نزدیکی به مراکز فرهنگی، تجاری، مسکونی، دسترسی به شبکه ارتباطی و فاصله از صنایع، تأسیسات و فضای سبز موجود استفاده شده است. در ادامه برای هرکدام از این معیارها، لایههای اطلاعاتی در محیط GIS تهیه و بهمنظور الگوسازی، هر یک از لایهها بر اساس میزان اهمیت در مکانیابی فضای سبز با روش تحلیل AHP، وزندهی شد. سپس در Spatial Analyst نقشههای ادغام شدۀ وزن و فاصلۀ عوامل مؤثر موجود نسبت به فضای سبز مورد هدف، استخراج گردید. در انتها نتایج حاصل از تلفیق لایهها، منجر به طبقهبندی زمینهای منطقه برای انتخاب پهنههای مناسب جهت ایجاد فضای سبز جدید شد. نتایج پژوهش مبیّن آن است که مناطق با ارزش بسیار مناسب و مناسب برای احداث فضای سبز انتخاب و با نقشه کاربری اراضی شهر گرگان مقایسه گردیده است؛ لذا بر این اساس، پیشنهاد میشود فضای سبز مورد نیاز در نقاط منتخب یعنی در غرب و شمالشرق شهر گرگان برنامهریزی و احداث گردد.
Spatial Planning and Analysis with an Emphasis on Locating the Optimal Green Space; Case Study: Gorgan City Urbanization is a developing phenomenon and analyzing the appropriate location and the way of geographical distribution of urban green spaces has an effective role in development and future of city. Parks and urban green spaces are such applications which their division and distribution have great importance in the city. Green spaces as one of indexes of development of Societies have envirenmental, social, cultural, economic and physical dimensions, and for playing better the role and operation the Initial and the most important step is to consider the appropriate basis. The research is going to prove that meduim sized city Gorgan doesn't have optimal geographical distribution of urban green spaces; Therefore, by using appropriate patern it is going to distribute green space sufficiently, based on the concepts of sustainable development and social justice, calling for internal interaction of spatial organization on field of study with stressing on obtaining appropriate location to build green space indexes of neighborhood to cultural, commercial, residential, access points, and distance to industries, installation and existing green space are being used. Then, for every affecting factors on green spaces locating information layers in GIS being provided and for patterning, based on importance, each layer by using AHP in green space locating being weighted. Finally, obtaining results of composing layers based on AHP model is leading to classify the lands of the region to select the appropriete spaces in order to planning and building the green spaces. Keywords: Spatial Planning, Locating, Urban Green Spaces, Gorgan, AHP.
ملخص الجهاز:
مطالعه موردی: شهر گرگان رحیم سرور1*، رضا بارگاهی2 1استاد گروه جغرافیای دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات 2دانشجوی دکترای رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تاريخ دريافت: 3/2/95 ؛ تاريخ پذيرش: 7/12/95 چکیده شهرنشینی پدیدهای در حال پیشرفت است و تحلیل مکان مناسب و نحوۀ توزیع جغرافیایی فضای سبز شهری در توسعه آتی شهر نقش بسزایی دارد.
در این تحقیق با توجه به آمایش فضایی منطقۀ مورد مطالعه، شهر گرگان به عنوان یکی از شهرهای متوسط-اندازه از توزیع بهینۀ پراکنش جغرافیایی فضای سبز شهری برخوردار نبوده است؛ لذا این پژوهش با ارائۀ الگوی مناسب بهدنبال توزیع بهینۀ فضای سبز در این شهر با توجه به مفاهیم تحلیل فضا، آمایش شهری، توسعۀ پایدار و عدالت اجتماعی میباشد.
در واقع شهر گرگان علیرغم اینکه با توجه به موقعیت جغرافیایی، از پوشش گیاهی طبیعی فراوانی در پیرامون خود برخوردار است، امّا به نظر میرسد مکانیابی فضای سبز شهری در منطقۀ مورد مطالعه به صورت بهینه انجام نگرفته و پژوهش پیش رو سعی دارد در جهت رفع این معضل بر اساس روشهای تحلیل مکانی در GIS و مدل AHP به مکانهای بهینه برای ایجاد فضای سبز در منطقه مورد مطالعه دست یابد.
پيشينه پژوهش در ایران وارثی و همکاران (1387) در تحقیقی تحت عنوان "مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS" به این نتیجه دست یافتند که شهر خرّمآباد ازجمله شهرهایی است که از توزیع مناسب فضای سبز برخوردار نیست، لذا پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت بهرهمندی مطرح نمودند (وارثی و همکاران، 1387).