تحلیل الگوهای همدیدی منجر به نابهنجاری دمایی و تغییرات دمایی دوره گرم در سه دهه اخیر در منطقه غرب و شمال غرب ایران مقالة

تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی یکی از چالش‌های پیش روی جامعه بشری است. هرگونه تغییری در دمای محیط می‌تواند زیست و فعالیت همه عناصر جاندار را بر روی سیاره زمین متأثر سازد. منطقه غرب و شمال غرب از زیستگاه‌های بسیار با اهمیت کشور ایران است. برای شناسایی این تغییرات در منطقه مطالعاتی ابتدا داده‌های 31 ایستگاه همدید از سایت مرکز هواشناسی اخذ و داده‌های دمای روزانه دوره گرم سال برای بازه زمانی 1989 تا 2018 مرتب‌شده‌اند. با توجه به تنوع اقلیمی و عرض جغرافیایی منطقه مطالعاتی و ایجاد یک همسانی نسبی دوره گرم سال در این منطقه ماه‌های جون تا سپتامبر انتخاب شده است. برای آشکارسازی تغییر اقلیم از نرم‌افزار آشکارسازی تغییر اقلیم استفاده‌شده است. با استفاده از شاخص نمره استاندارد z ناهنجارهای دمایی مشخص گردید. معیار انتخاب نهایی ناهنجاری‌های ایستگاهی فراوانی بالای 50 درصد در ایستگاه‌های موردمطالعه بوده است. درنهایت 139 روز در دوره گرم دارای شرایط نابهنجار بوده‌اند. برای شناسایی الگوهای همدیدی در روزهای همراه با نابهنجاری داده‌های تراز دریا با استفاده از ماتریسی به ابعاد 139*253 که 6 عامل 95.20 درصد از رفتار اقلیمی 4 ماه گرم سال را توجیه می‌کرد. نتایج این تحقیق نشان داد که 5 الگوی کلی کنترل‌کننده اقلیم منطقه در سال‌های نابهنجار می‌باشد. در این میان دو الگو همراه با فرارفت گرم و باعث افزایش دما در تمام یا بخشی از منطقه شده و در سه الگو نیز شرایط همدیدی منجر به فرارفت سرد و باعث خنک شدن هوای منطقه شده است. در الگوهای فرارفت سرد عموماً ترکیبی از دو سامانه واچرخند مهاجر و ناوه شرق اروپا نقش فرارفت سرد عرض‌های جنب قطبی را بر روی شمال غرب و غرب ایران بر عهده‌دارند. ولی در الگوهای همدیدی گرم در لایه زیرین کم‌فشار حرارتی عربستان و در لایه‌های بالایی پشته واچرخند عربستان نقش فرارفت گرم عرض‌های جنوبی باعث افزایش دما برروی منطقه بوده‌اند.

تحليل الگوهاي همديدي منجر به نابهنجاري دمايي و تغييرات دمايي دوره گرم در سه دهه اخير در منطقه غرب و شمال غرب ايران آنوش کرمي ميرعزيزي دانشجوي دکتري تخصصي آب و هواشناسي، واحد علوم تحقيقات ، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران ، ايران آزاده اربابي سبزواري  دانشيار گروه جغرافيا، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامي، اسلامشهر، ايران قاسم عزيزي استاد گروه جغرافياي طبيعي، دانشکده جغرافيا، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران تاريخ دريافت :١٣٩٨/١٠/١٢ تاريخ پذيرش :١٣٩٩/٢/١٨ چکيده تغييرات اقليمي و گرمايش جهاني يکي از چالش هاي پيش روي جامعه بشري است ؛ هرگونه تغييري در دماي محيط مي تواند زيست و فعاليت همه عناصر جاندار را بر روي سياره زمين متأثر سازد. دوره گرم سال در اين منطقه و ايران با توجه به مطالعات (قلي پور و همکاران ، ١٣٩٥) و (صداقت و نظري پور، ١٣٩٧)، شامل ماه هاي جون ، جولاي، اوت و سپتامبر براي آشکارسازي تغيير اقليم از نرم افزار آشکارسازي تغيير اقليم که توسط (سازمان هواشناسي کشور) ارائه و استفاده شده است . در ماه جون دما در منطقه گرمسيري در گرم ترين ايستگاه به ٢٦,٩ درجه سانتي گراد رسيده است که نسبت به دهه اول تغييري را نشان مي دهد. (به تصویر صفحه مراجعه شود) مآخذ: نگارندگان شکل ٥: تغييرات دمايي در دوره ده ساله سوم ٢٠١٨-٢٠٠٩ ماه هاي گرم سال منطقه موردمطالعه در ماه آگوست دما در منطقه گرمسيري به ٢٨,٩٩ درجه سانتي گراد رسيده است که در مقايسه با دهه قبل ١,٩ درجه سانتي گراد کاهش نشان مي دهد.