خلاصة:
نشر گسترده فرهنگ ایرانی در دوره عباسی حضور فراوان ایرانیان در دربار خلفا و محیط‌های علمی این دوره، استقبال ادب عربی را از اندیشه‌های ایرانیان باستان به دنبال داشت. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، برای شرح حدود پنجاه بند از سخنان امیرالمومنین حضرت علی (ع) از مضامین حکمت‌آمیز ایران باستان بهره برده است. پژوهش پیش رو می‌کوشد با ترکیبی از دو روش توصیفی _ تحلیلی و آماری نشان دهد، با وجود اهمیّت حکمت‌های ایرانی برای ابن ابی الحدید، وی در انتخاب این حکمت‌ها دقت کافی نداشته است و بسیاری از آنها را بدون آوردن نام گوینده آن به نقل از یک شخصیت مبهم و با عنوان یک حکیم بیان کرده است. حکمت‌های ایرانی نقل شده در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، نشان‌دهنده دغدغه‌های فکری و فرهنگی ایرانیان باستان در درجه اول به امور سیاسی و پس از آن، امور اخلاقی و سپس علم و دانش هستند.
The extensive propagation of Iranian culture in Abbasid era, the outstanding presence of the Iranian in the court of caliphs and the scientific settings in this era were followed by Arabic Literature welcoming the ancient Iranian’s thoughts. In commentary of Nahj ol- Balaqeh, Ibn e- Abi Hadid has taken advantage of insightful themes of ancient Iran to explain the fifty parts of Amir al- Momenin’s speeches. Through the descriptive-analytical method of research, the present study tries to reveal that regarding the importance of the Iranian’s philosophy before Ibn e- Abi Hadid, he has not paid considerable attention regarding the selection of these philosophies and he has reported them without referring to their narrators or reported with an unknown character with title of a scholar. The Iranian’s philosophies narrated in the commentary of Nahj ol- Balaqeh by Ibn e- Abi Hadid indicates the intellectual-cultural concerns of the ancient Iranian are the political affairs, ethical affairs and science respectively.
ملخص الجهاز:
روش ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغـه بـه این صورت است که پس از بیان کلام امیرالمؤمنین حضرت علی ابتدا کلمات و عبارات را از بعد لغوی بررسی میکند.
پیش از ورود به بحث اصلی لازم است به این نکتـه اشـاره کنـیم کـه در کنـار بیـان حکمت ها و حکایت هایی از ایرانیان باستان در شرح نهج البلاغه ابـن ابـی الحدیـد، منـابع دیگری را با این هدف بیان کرده ایم که نشان دهیم ، بسیاری از این شواهد ایرانی، پیش از ابن ابی الحدید در منابع دیگری بیان شده بودند و فراوانـی برخـی منـابع عربـی در نقـل حکمت های ایرانی، به منظور نشان دادن میزان اهمیت صاحب نظران عرب به آنها است .
ابن ابی الحدید در شرح این کلمه قصار امام علی بـه سـخنانی از ایرانیـان باسـتان 2 اشاره میکند و مینویسد: 3 ایرانیان معتقدند: اندیشه و نظر درست ، بهتر از قدرت زیاد است .
ابن ابی الحدید در شرح این عبارت امام علی به حکایتی کوتاه از ایرانیـان باسـتان 3 اشاره میکند و مینویسد: به اردشیر خبر دادند که عده ای علیه پادشاه ، نیـت هـای پلیـدی دارنـد؛ زیـرا احکامی که در مورد آنان ، صادر شده به نفع عده ای و به ضرر برخی دیگر است .
ابن ابی الحدید که در شرح و تفسیر کلمات قصار امام علی حکمت های فراوانـی از 6 ایرانیان باستان نقل کرده است در ادامه این سخن گهربار آن حضرت مینویسد: اردشیر در نامه ای خطاب به فرزندان پادشاهان سفارش میکند، برای این کـه ١.
(
, 
, 
)
