خلاصة:
علاقه به کیهان و کشف راز آسمان، قدمتی به درازای حضور بشر بر روی کره خاکی دارد. ظهور دین مبین اسلام و گرایش خلفای اسلامی به علم نجوم و نجوم احکامی سببِ رشد و توسعه این شاخه از علوم طبیعی به ویژه در فاصله قرن 3 تا 9 هجری شد. در پژوهش حاضر مفاهیم و باورهای نجومی در دوران اسلامی، شناسایی و استخراج گشته و جهت تطبیق با نقوش نجومی دو نسخه مصور «صور الکواکب الثابته» ( 820ه.ق) اثر عبدالحمن صوفی که نسخه اولیه آن متعلق به قرن 4 ه.ق بوده و «الموالید» (700ه.ق) اثر ابومعشر بلخی مورد بررسی قرارگرفته است. پژوهش حاضر کیفی و به لحاظ هدف، نظری است. داد‌ه‌های این پژوهش بر پایه اطلاعات کتابخانه‌ای و پایگاه های اطلاعاتی علمی بوده و روش ارائه آن توصیفی و تحلیلی با رویکردی تطبیقی است. مهم ترین پرسش این پژوهش عبارت است از: مؤلفه‌های احکام نجومی و صورت های فلکی در دو نسخۀ مصور «الموالید» (700ه.ق) و «صورالکواکب» (قرن9 ه.ق) چگونه تجسم یافته اند و آیا تصاویر نسخه «الموالید» متأثر از تصاویرِ مرجعِ عبدالرحمن صوفی (قرن4ه.ق) در صورالکواکب بوده است؟ بنابر یافته های پژوهش، صورفلکی به دو دستۀ بروج دوازده گانه و سیارات هفت گانه تقسیم می شوند که این صورت ها در دو کتاب نام‌برده از تنوع بصری به لحاظ نحوۀ پرداخت و تکنیک اجرایی برخوردار بوده اند. در اغلب موارد نقش بروج در الموالید، متأثر از ساختار علمی و اصلی تجسم یافته در صورالکواکب بوده و بعضاً به اقتضای سلیقه هنرمند و با توجه به شرایط فرهنگیِ دوران تصویرگر، تغییراتی در آن ها صورت گرفته است.
Throughout history, man has been constantly looking for reasons to explain the events of the world around him and considered the sky to be one of the main factors in the occurrence of these events; Therefore, curiosity in the heavens and searching for the secret of the universe is as old as the human presence on earth. The emergence of Islam and the tendency of Islamic caliphs to astronomy and astronomy led to the growth and development of this branch of the natural sciences, especially between the 3rd and 9th centuries AH. In the present study, astronomical concepts and beliefs in the Islamic era have been identified and extracted, and in order to match the astronomical motifs, two illustrated copies of "Types of Al-Kawakab Al-Sabetah" (820 AH) by Abdul Haman Sufi The original version belongs to the 4th century AH and "Al-Mawlid" (700 AH) has been studied by Balkhi Publishing House. The present study is qualitative and theoretical in terms of purpose. The data of this study are based on library information and scientific databases and its presentation method is descriptive and analytical with an adaptive approach. The most important questions of the present study are: 1. What are the components of the astronomical rules of the Islamic era, and with what characteristics are the types of constellations embodied in the two illustrated versions of Surah Al-Kawakib and Al-Mualid? 2. How much Has the role of the Twelve Tornadoes in the above-mentioned versions been visually matched? According to the research findings, Surfelki is divided into two categories: the twelve Boroughs and the weekly planets. According to the artist's taste, changes have taken place in them.
ملخص الجهاز:
برخی دیگراز پژوهش های صورت گرفته در زمینه نمادهای نجومی که نزدیک به حوزة موضوعی پژوهش حاضر است ، به شرح ذیل است : «زرگری و یحیائی » (١٣٩٣) در «تأثیر باورها و نگرش های نجومی بر اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در سده های چهارم تا نهم قمری » به بررسی شکل گیری رشد باورهای احکام نجومی در دوران اسلامی پرداخته و چنین نتیجه می گیرند که در دوران اسلامی علم تنجیم بیش از علم نجوم مورد توجه واقع شده ، چراکه از احکام نجوم برای تعیین اوقات سعد و نحس در مواردی چون جلوس سلاطین ، اعزام رسولان ، پیروزی در جنگ ، مصرف دارو، سفر کردن و غیره بهره گرفته می شد و همین امر سبب منفعل شدن آدمی در برابر تقدیر و سرنوشت گشت .
«ثقفی » (١٣٩٤) درپژوهشی با عنوان «بررسی تعامل تنجیم و طبابت با مرور اجمالی بر فعالیت های حاجی نجم الدوله و خاندان وی » نتیجه می گیرد یکی از کاربردهای احکام نجوم ، تعیین زمان سعد و نحس برای انجام امور پزشکی می باشد که قرن ها مورد توجه منجمین ، طبیبان و مؤلفین تقویم های نجومی قرار گرفته است ، اما در قرن سیزدهم ، تنجیم که در ادوار گذشته دانشی مستقل در سلسله مراتب معرفت و طبقه بندی علوم به شمار می آمد، اعتبار اولیه خود را از دست می دهد.
(
, 
, 
)
