خلاصة:
هدف این پژوهش، معرفتشناسی از دیدگاه امام علیهالسلام باتأکیدبر دلالتهای تربیتی آن، درقالب مراتب، منابع، ابزار، موانع و پیامدهای معرفت همچنین شرایط علی و واسطهای و راهبردهای کسب معرفت از دیدگاه امام علی(ع) و تبیین دلالتهای تربیتی آن است. درراستای دستیابی به این هدف، هشت سؤال طراحی شد. روش این پژوهش، روش نظریهپردازی دادهبنیاد و مواد و محتوای این تحقیق کتابهای ارزشمند نهجالبلاغه، غررالحکم و سایر منابع روایی شیعه دربردارنده سخنان آن حضرت بود. نتایج و یافتههای پژوهش نشان داد که شرط علی کسب معرفت «هدایت الهی»؛ شرط میانجی آن «تقوای الهی»؛ مراتب معرفت شامل: «شک، ظن و یقین»؛ منابع معرفت شامل «وحی و الهام، عقل، قلب، فطرت، آیات آفاقی (طبیعت) آیات انفسی (انسان) و تاریخ» و ابزار معرفت شامل: «تدبر در قرآن، خردورزی (تعقل/ تفکر)، حس، کشف و شهود، عبرتگیری و تأسی به سیره اهلبیت» است. همچنین موانع معرفت شامل: «پیروی از هواى نفس، دنیاپرستی، محبت غیر خدا، شهوتپرستی، آرزوهای طولانی، اطاعت از فاسقان و همنشینی با آنان، مزاح و شوخی بیجا و بیشازحد، عجب و خودپسندی، فتنه، طمع، فقر، وسوسههاى شیطانی، خشم و غضب، جدل، بهکارنبستن علم، غرور، کوتهبینی و شبهه» و پیامدهای معرفت شامل: «تمیز حق از باطل، برخورداری از اجر شهید، کسب ایمان، حفظ دین، زهد، کسب فضیلت، کسب بصیرت، کسب معنویت، حکمت، آگاهی به زمان خویش، خداشناسی و آمرزش» و راهبردهای توسعه معرفت شامل: «اخلاص، ایثار، سیر درآیات آفاقی (طبیعت) و آیات انفسی (خودشناسى)، ذکر و یاد خدا، تزکیه نفس و تجربه» است. نتایج و یافتههای پژوهش نشان داد که دلالتهای تربیتی مناسب معرفتشناسی از دیدگاه امام علی(ع) در بعد اهداف تربیت شامل «قرب الهی» بهعنوان هدف آرمانی، چهار هدف کلی و تعدادی اهداف فرعی همچنین روشها و موضوعات تربیتی مناسب با آن بود.
The purpose of this study is to investigate epistemology from Imam Ali's (AS) point of view, with an emphasis on its educational implications in terms of levels, resources, instruments, obstacles and consequences of knowledge. It also aims at identifying the causal and intermediate provisions and strategies for acquiring knowledge from Imam Ali's (AS) point of view and explaining its educational implications. To achieve these goals, eight questions were raised. This research follows grounded theory method and its content is derived from the gracious books of Nahj al-Balaghah, Ghurar al-Hekam, and other Shiite narrative sources containing the sayings of Imam Ali (AS). The results of the research demonstrated that the causal provision for obtaining knowledge is "divine guidance", and its mediating provision is "divine piety". The levels of knowledge include "doubt, suspicion and certainty"; sources of knowledge contain "revelation and inspiration, reason, the heart, Fitrah, verses of nature, verses of the soul, (human being) and history". The instruments for acquiring knowledge include: "contemplation in the Holy Qur'an, wisdom (reasoning / thinking), sense, discovery and intuition, and taking lessons from the lives of the Ahl al-Bayt (AS). Furthermore, barriers to knowledge include: "following the temptations of the soul, worldliness, non-divine love, lust, longing, obedience to the wicked things and associating with them, excessive improper jokes, egoism and selfishness, sedition, greed, poverty, evil temptations, anger, controversy, neglecting knowledge, pride, short-sightedness and doubt". The consequences of knowledge include: distinction between righteousness and void, possession of the advantage of Shahid, acquiring faith, maintaining faith, piety, acquiring excellence, acquiring intuition, theology and forgiveness". The strategies for the development of knowledge include: "sincerity, self-sacrifice, expedition in the verses of nature and spiritual verses (self-cognition), remembrance and reminiscence of God, self-purification, and experience." The findings of the research also indicated that appropriate educational implications of epistemology from Imam Ali's (AS) point of view in terms of educational goals includes "closeness to God" as an ideal goal, four general goals, and a number of peripheral-goals, as well as appropriate educational methods and issues.
ملخص الجهاز:
نتايج و يافته هاي پژوهش نشان داد که شرط علي کسب معرفت «هدايت الهي»؛ شرط ميانجي آن «تقواي الهي»؛ مراتب معرفت شامل : «شک ، ظن و يقين »؛ منابع معرفت شامل «وحي و الهام ، عقل ، قلب ، فطرت ، آيات آفاقي (طبيعت ) آيات انفسي (انسان ) و تاريخ » و ابزار معرفت شامل : «تدبر در قرآن ، خردورزي (تعقل / تفکر)، حس ، کشف و شهود، عبرت گيري و تأسي به سيره اهل بيت » است .
منابع معرفت از ديدگاه امام علي (ع ) کدامند؟ يافته هاي حاصل از کدگذاري احاديث (جدول ٢) در پاسخ به سؤال سوم تحقيق نشان داد، به استناد بخشي از خطبه هاي١٧٦، ٢٢٢، ٩١، ١٩٨، ١٧٦، ١٠٦، ٢٣٩، ١، ١٥٥، ١٦٥، ١٥٤، ٨٣ و حکمت هاي ٤٢١ و ١٠٨ و نامه هاي ٣١، ٦٩ نهج البلاغه و همچنين حديث هاي ٤٤٧، ٣٧٣ و ٤٦٣٣ غررالحکم و درر الکلم و برمبناي آنچه در مباني فلسفي تحقيق بيان شد، منبع معرفت ، «مرکز و محل جوشش معرفت » است لذا منابع معرفت از ديدگاه امام علي(ع ) شامل وحي و الهام (اعم از قرآن ، پيامبر و اهل بيت )، عقل ، قلب (دل )، فطرت ، آيات آفاقي (طبيعت )، آيات انفسي (انسان ) و تاريخ است .
يافته هاي حاصل از کدگذاري احاديث (جدول ٢) در پاسخ به سؤال پنجم تحقيق نشان داد، به استناد بخشي از خطبه ٢٢٠، نامه هاي ٧٨ و ٣١ نهج البلاغه و حديث هاي ٤٤٣، ٣١٠٥ و ٩٨٦٥ غررالحکم و دررالکلم ، راهبردهاي معرفت از ديدگاه امام علي(ع ) شامل «اخلاص ، ايثار، سير در آيات آفاقي (طبيعت ) و آيات انفسي (خودشناسي)، ذکر و ياد خدا، تزکيه نفس و تجربه » است .