خلاصة:
الفتی بن حسین حسینی ساوجی، شاعر شیعه مذهب دربار عبدالله قطب شاه، هفتمین پادشاه سلسلۀ قطب شاهیان، است که که در فاصلۀ سالهای 924ق تا 1098ق بر نواحی دکن، گلکنده و حیدرآباد فرمان روایی کرده اند. از زندگی الفتی ساوجی، اطلاع چندانی در دست نیست. اطلاعات اندک درباره زندگی الفتی و وجود شاعران بسیاری از شاعران که در دربارهای هند، الفتی تخلّص می کرده اند، باعث شده که برخی تذکره ها به اشتباه از او با عنوان «الفتی یزدی»، شاعر معاصر وحشی بافقی و از ملازمان دربار جلال الدین اکبر شاه گورکانی، نام برده اند و آثار او را به الفتی یزدی نسبت داده اند. دو اثر الفتی ساوجی، رساله ای در عروض و قافیه و صنایع شعری به نام «ریاض الصنایع قطب شاهی» و اثری به نام «روایح گلشن قطب شاهی» در مدح عبدالله قطب شاه و توصیف بناهای سلطنتی و برخی آداب و رسوم دربار او، تاکنون تصحیح و منتشر نشده است. این مقاله از طریق مطالعۀ نسخ خطی آثار الفتی ساوجی و مطالعه، تحلیل و تطبیق تاریخی آنچه دربارۀ الفتی ساوجی در تذکره ها آمده است، می کوشد تا اطلاعاتی صحیح از زندگی و آثار وی ارائه قرار دهد. یافته های این پژوهش می تواند در مطالعات بعدی مربوط به تاریخ ادبیات و سبک شناسی ادبیات فارسی در قرن10 تا 11 هجری راهگشا باشد.
Olfati Savoji" is the Shiie poet of the court of Abdullah Qutb Shah,The seventh QotbShahian king, The kings who Ruled from 924-1098 in Deccan, Golkonda and Heydarabad. We don't know much about his life.Based on Little information about Olftie's life and A great number of poets named Olfat stayed in the Indian courts, Some biographies have referred to him as "Olfati Yazdi".and Biographers have said that the Author of Qlfati Savoji's books is Qlfati Yazdi. Olfati Savoji has two books: Reyaz -al- Sanaye Qotbsgahi and Ravayeh Golshan Qotbshahi. Two of his works have not yet been edited:"Riyaz-al-Sanaye" A book about the Prosody and Rhyme and The imagination of poetry and "Ravayeh_e_golshan QutbShahi" A book about the Praise of "Abdullah Qutb Shah" and a description of the royal monuments and some of his court customs. Through the study of the manuscript of Savoji's works and the study, analysis and historical adaptation of Things that biographers have written about him, This study tries to give correct and accurate information about his life and his works. The findings of this study can be helpful in further studies of Persian literature history and stylistics in the 10th to 11th centuries. Key Words: Olfati Savoji, Riyaz-al-Sanaye,Ravayeh Golshan Qotbshahi.
ملخص الجهاز:
آنچه در دست نويسندگان ايـن مقالـه اسـت ، سـه نسخۀ خطي از رياض الصنايع به شرح زير است : ١) نسخه اي به خط نستعليق در کتابخانۀ مرکزي و مرکز اسناد دانشگاه تهران ، بـه شـمارٔە ١/ ٢٥٧٢ و تـاريخ کتابـت رمضان ١٠٨٧ هجري .
١٢ در هفت اقليم (از ٩٩٦ تا ١٠٠٢ ق )، از شاعري به نام الفتي ياد شده است که «علم رياضي را نيک مـي دانسـت و بـا خان زمان به سر ميبرد و هزار روپيه جايزٔە اين بيت گرفته است » (امين احمد رازي، بيتا:١٦١): مشت خاشاکيم و داريـم آتشـي همـراه خـويش دور نبـود گـر بسـوزيم از شـرار آه خـويش در جامع مفيدي که در فاصلۀ سال هاي ١٠٨٢ تا ١٠٩١ نوشته شده (رک : مقدمۀ ايرج افشار بر جـامع مفيـدي، ١٣٨٤: هفتم )، در شرح حال ملا الفتي، علاوه بر مطالب هفت اقليم ، آمده است که او «در اوايل ايام شباب ، از خطۀ بهشـت منزلـۀ يزد به ولايت هند رفته ، تقـرب تمـام در خـدمت خـان زمـان يافـت ...
مهم تر از همه اينکه تنهـا توجـه بـه تـاريخ نگارش تذکره هايي که از الفتي يزدي نام برده اند و مقايسۀ آنها با تاريخ تأليف آثار الفتي ساوجي بـراي رسـيدن بـه ايـن يقين کافي است که صحبت از دو شاعري است که در فاصلۀ زماني نسبتا زيادي از يکديگر زندگي ميکرده اند: ٢٥ ١) الفتي يزدي: از شاعران دربار جلال الدين اکبر که از ملازمان خان زمان ، عليقلي خـان شـيباني بـوده اسـت .