خلاصة:
باران، در آیات مختلف قرآن و ضمن بیان صفات الهی، ذکر سرگذشت اقوام مختلف، برشمردن نعمتهای الهی و ... آمده است. در میان این آیات، تعبیر «مِنَ اَلسَّماءِ» به چشم می خورد که می تواند ناظر به مبدأ آبِ باران قلمداد شود و نگاهی به برخی تفاسیر، گویای آن است که عبارت هایی نظیر «مِنَ السَّماءِ» ناظر به سرچشمه ی آبِ باران محسوب شده است. اختلاف نظر مفسّران و استناد ایشان به شواهد و قراین مختلف، بررسی و ارزیابی دلایل ایشان را ضروری می سازد. با توجّه به مجموع نظرات مفسّران می توان گفت که دو دیدگاه درباره ی منبع آبِ باران وجود دارد، یکی باران را به سرچشمه ای آسمانی مرتبط می داند و دیگری از نقش آب های زمین و تبخیر آن ها در پیدایش باران سخن می گوید. تمایز اصلی این دو دیدگاه را می توان به نقش علوم تجربی قطعی و شناخت حاصل از آن نسبت داد، عاملی که یک قرینه ی مهم در برخی از برداشت های مفسّران بوده است. با توجّه به تفاسیر بررسی شده، تمسّک به ظاهر آیات برای اثبات منبع آسمانی آبِ باران، قرینه ی معتبری نخواهد بود. هم چنین برخی روایات، تصویری از ابر ارائه می دهند که ظاهراً مقتضی بارش باران از بالای ابرهاست امّا این موارد می توانند یک تشبیه و تمثیل قلمداد شوند.
Rain is mentioned in different verses while expressing God’s attributes, story of different tribes, divine blessings, etc. Among these verses, the phrase “minassamāāi” can be considered to the source of rain and an examination of some exegesis, prove that such phrases were thought over the origin of rain. Differences of interpretations and citation of interpreters to several evidence and reasons, make it necessary to review their comments. It seems there is two opinions about the source of rain: (1) rain originates from heaven and sources in the sky and (2) rain originates from evaporation of water of the seas, rivers, etc. The main distinction between these two views can be related to the role of certain knowledge, the factor that is an important evidence in some interpretation. It can be concluded that exoteric meanings of verses, is not an authoritative evidence to prove that rain originates from heaven. Furthermore, some hadiths represent rain and clouds in a way that deserves rain originates from beyond clouds, but these hadiths can be an assimilation and allegory.
ملخص الجهاز:
١. مقدمه عبارت «من السماء» در آيات مربوط به بـاران ، تعبيـري پرتکـرار بـوده و مطالعـة تفاسـير مختلف نشان مي دهد که برخي آن را دربارة سرچشـمة آب بـاران دانسـته انـد (ابـن ابـي حـاتم ، ١٤١٩، ج ١، ص ٢٧٤؛ الطبرانـــــــي ، ٢٠٠٨، ج ٣، ص ٦٧؛ الميبـــــــدي ، ١٣٧١، ج ٥، ص ٢٥٨؛ الفــــــراءالبغــــــوي ، ١٤٢٠، ج ١، ص ١٩٥و١٩٦؛ ابوالفتــــــوح رازي ، ١٤٠٨، ج ١٥، ص ٢٦٩؛ الفخرالــرازي ، ١٤٢٠، ج ١٣، ص ٨٣؛ القرطبــي ، ١٣٦٤، ج ١٢، ص ٢٨٩؛ الســيوطي ، ١٤٠٤، ج ١، ص ٣٤؛ کاشــاني ، بــي تــا، ج ١، ص ١٠٧؛ کاشــاني ، ١٤٢٣، ج ١، ص ٨٤؛ الألوســي ، ١٤١٥، ج ٤، ص ٢٢٤؛ النهاونــدي ، ١٣٨٦، ج ١، ص ٣٧٧؛ ابــن عاشــور، ١٤٢٢، ج ٢، ص ٨١و٨٢؛ الزحيلــي ، ١٤١١، ج ٢٥، ص ١٢٤).
پـيش از تبيـين علـوم تجربـي از ايـن پديده ، برخي به منشأ آسماني بـاران اشـاره کـرده و بـه توضـيح و تبيـين آن پرداختـه انـد (ابـن ابــي حــاتم ، ١٤١٩، ج ١، ص ٦١؛ الفخرالــرازي ، ١٤٢٠، ج ١٣، ص ٨٣؛ کاشــاني ، بــي تــا، ج ١، ص ١٠٧)، و اين گونه به نظر مي رسد که سرچشمة باران را آب هاي آسمان مي دانند، اما پـس از دورة نخست ، مفسراني بوده اند که به سراغ بيان نقش تبخير آب هـاي زمـين در پيـدايش ابـر و بــارش بــاران رفتــه انــد (القاســمي ، ١٤١٨، ج ٦، ص ٣٣٣؛ الخطيــب ، ١٤٢٤، ج ٧، ص ٢٢٧؛ رشيدرضــا، ١٤١٤، ج ٢، ص ٦٠؛ ابــن عاشــور، ١٤٢٢، ج ١، ص ٣٢٧و٣٢٨؛ الطباطبــائي ، ١٣٧٢، ج ١، ص ٤٠٤؛ فضـــــــــل الله ، ١٤١٩، ج ٢٠، ص ٣٠٤؛ الصـــــــــادقي ، ١٤٠٦، ج ٢٣، ص ١٩٩؛ مکــارم شــيرازي ، ١٣٧١، ج ١٥، ص ١١٥و١١٦؛ الزحيلــي ، ١٤١١، ج ٢، ص ٦١).
Majari-e Ta’thir Pish Danesteha-ye Mufassir dar Tafsir Qur’an Karim.
Edited by Abd us-Salam Muhammad Ali Shahin.
Edited by Abi Muhammad ibn Ashur.