خلاصة:
مدنیت از مقوله‌های بنیادین در جوامع انسانی است که بر ضرورت رعایت قواعد و اصول مدنی تأکید دارد. این مقوله به سبب تأثیرگذاری بر کیفیت زیست اجتماعی، در اندیشه و نظریات فلاسفه اسلامی از جمله ابن مسکویه بازتاب وسیعی پیدا کرده است. وی با تدوین کتاب تهذیب‌الاخلاق، گامی مهم در نظریه‌پردازی در حوزه اخلاق، و فضایل انسانی که زمنیه‌ساز رشد مدنیت است، برداشت. مقاله پیش رو تلاش می‌کند با شناسایی و معرفی فضایل اخلاقی، تأثیر آن‌ها را در ایجاد صورت‌بندی معنایی از مدنیت، با بهره‌گیری از روش معناشناسی در حوزه زبان‌شناختی بیان دارد. یافته پژوهش نشان می‌دهد که فضایل پنج‌گانۀ اخلاقیِ «حکمت»، «عفت»، «شجاعت»، «سخاء» و «عدالت» ـ‌که از شاخصه‌های مدنیت هستندـ مطرح در کتاب تهذیب‌الاخلاق، در ارتباط معنایی با مفاهیم درونی، مقوله‌هایی تولید کرده‌اند که در روابط معنایی با مدنیت ـ به عنوان نقطه کانونی‌ـ صورت‌بندی معنایی از مدنیت در پس اندیشه‌های ابن مسکویه را نمایان ساخته که بر زیست اجتماعی بر اساس حفظ ارزش‌های انسانی بما هو انسان تأکید دارد.
Civilization is one of the fundamental categories in human societies that emphasizes the obligation to observe the rules and principles of civilization. This category has been widely reflected in the thoughts and theories of Islamic philosophers, including Ibn Miskawayh, due to its impact on biosocial quality. By writing the book of tahdhīb al-Akhlāq, he took an important step in theorizing in explained; then to analyze the relationship between world of archetypal images and the world of nature in subjects such as the theory of illusory and vision, images in the mirror and knowledge of the unseen (mystic, invisible) affairs in Sheikh Ishraq and subjects such as the longitudinal and ambiguity (analogical gradation) relationship of the worlds, the causality of the world of archetypal images to the world of nature, the existence of perfections of the world of nature in the world of archetypal images and explanation of veracious dreams and the quality of sensory perception according to Allāma Tabataba'i, and in the end, some issues are said about the common and distinct points of view of these two philosophers and the challenges of each view.
ملخص الجهاز:
یافته پژوهش نشان می‌دهد که فضایل پنج‌گانۀ اخلاقیِ «حکمت»، «عفت»، «شجاعت»، «سخاء» و «عدالت» ـ‌که از شاخصه‌های مدنیت هستندـ مطرح در کتاب تهذیب‌الاخلاق، در ارتباط معنایی با مفاهیم درونی، مقوله‌هایی تولید کرده‌اند که در روابط معنایی با مدنیت ـ به عنوان نقطه کانونی‌ـ صورت‌بندی معنایی از مدنیت در پس اندیشه‌های ابن مسکویه را نمایان ساخته که بر زیست اجتماعی بر اساس حفظ ارزش‌های انسانی بما هو انسان تأکید دارد.
نمودار 1: شناسایی عناصر فرعی و ارتباط معنایی آن‌ها با عنصر اصلی حکمت (رجوع شود به تصوير صفحه) در این نمودار مشخص می‌شود که مهم‌ترین عامل در ساخت معنای حکمت، وجود واژه عقل در ترکیب آن است.
عفت: با بررسی ارتباط معنایی مفاهیم مطرح‌شده برای عفت با عنصر اصلی، مشخص می‌شود که ابن مسکویه از کاربرد این واژه کلیدی، صرفاً مسائل اخلاقی را مدّنظر نداشته است، بلکه دامنه معنایی آن را به امور دیگر نیز تسرّی داده است.
(رجوع شود به تصوير صفحه) نمودار 3: معرفی عناصر فرعی و ارتباط معنایی آن‌ها با عنصر اصلی شجاعت بر اساس نمودار باید گفت که شجاعت مدّنظر ابن مسکویه در حوزه مدنیت، در دایرۀ معنایی از رعایت اصول اخلاقی، غیرت و شهامت قرار گرفته است.
اما وقتی این مقوله در ارتباط معنایی با مقوله‌های دیگر و واژه کانونی یعنی مدنیت قرار می‌گیرد، معنای آن متفاوت می‌شود و همان مٶلفه‌ها و عناصر فرعی را که ابن مسکویه برای شجاعت تعریف کرده، پوشش می‌دهد.
(
, 
, 
)
