خلاصة:
ادبیات نمایشی، برخلاف جایگاه و پیشینه‌ای که در ادبیات غرب دارد، چنان‌که بایسته و شایسته باشد، در ایران مورد اقبال و توجه نویسندگان و مخاطبان ادبیات قرار نگرفته است؛ به همین سبب، مراحل رشد، تکامل و شکوفایی خود را به‌کندی طی می‌کند. این ژانر نوپای ادبی، به‌ویژه در سال‌های معاصر از قلم نویسندگان به‌نام و صاحب‌سبکی هم‌چون غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی و اکبر رادی، بهره برده است. در این میان اکبر رادی، که با حفظ وفاداری به درام، جز برای تئاتر قلم نزده، بیشتر شایان توجه است. رادی در حوزة نمایشنامهنویسی، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر به شمار می‌رود. کسی که در پیش‌برد نوع نمایش‌نامه و جهان نمایشنامهنویسی در ایران، نقش به‌سزایی دارد. وی با حدود پنجاه سال کوشش، با خویش‌کاری شایسته برای آفرینش آثاری ارجمند و خلق شخصیت‌های ماندگار در زمینة تئاتر، امروزه با عنوان پدر نمایشنامهنویسی معاصر ایران شناخته می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی شخصیت‌های نمایشی اکبر رادی و سیر تحول آن‌ها می‌پردازد. نویسندگان این مقاله، نخست به دسته‌بندی گونه‌های شخصیتی در نمایش‌نامه‌های رادی پرداخته، سپس وجوه تمایز و تشابه شخصیت‌ها، تحول و تکامل آن‌ها را برجسته ساخته‌اند.
ملخص الجهاز:
ساير گفتارها و مقاله هايي که در مورد آثار اکبر رادي نوشته شده ، مانند «روزنۀ آبي» از احمد مسعودي، «غريبه اي در نارستان » و «سوداي مرد پير» به قلم محمود دولت آبادي، «کالبدشکافي آميزقلمدون اکبر رادي» از حسين معماري و «تابلو و باغ وحش » از بهرام آرامي، «بررسي جايگاه هنري اکبر رادي و رمز خلق شخصيت هاي ماندگار» از فتح الله بينياز و «بررسي تطبيقي شخصيت پردازي در دو نمايش نامۀ باغ وحش شيشه اي و ارثيۀ ايراني» از حيدريفرد و عباسي تنها اشاراتي محدود به ويژگيهاي برخي شخصيت ها دارند.
از اين جهت به اهميت شخصيت روشن فکر در نمايش نامه هاي رادي که نخستين آن ها «انوش سميعي» در نمايش نامۀ روزنۀ آبي است ميتوان پي برد.
اين شخصيت روشن فکر در نمايش نامۀ افول در هيئت مهندس جواني به نام جهانگير معراج بازميگردد؛ شخصيتي که عليه فئوداليسم سنتي حاکم بر روستاي نارستان وارد عمل شده ، دلسوزانه به نوسازي زندگي گيله مردها روي آورده و در حال تلاش براي ساخت مدرسه اي جديد است .
الف -٤-١) شخصيت هاي ضد روشن فکر سنتي نخستين اين شخصيت ها، «پيله آقا پيربازاري» در نمايش نامۀ روزنۀ آبيست ؛ شخصيتي که به قول آل احمد حسابي هم پير است و هم بازاري (آل احمد، ١٣٨٣: ٢٢٠).
(
, 
, 
)
