خلاصة:
اهمیت تعیین حدود و ثغور دیانت در زندگی فردی و اجتماعی انسان به دلیل
ثمرات و نتایج وسیع نظری و عملی آن بر کسی پوشیده نیست. فهمهای
متفاوت از دین، فلسفۀ نبوت و ابعاد نیازمندی بشر به دین در این بحث نقش
تعیین کنندهای دارد. در برخی تلقیها، نیاز به دین امری حداقلی قلمداد شده
است و در برخی دیگر حداکثری. در مقالۀ حاضر مبانی و لوازم تلقی
حداکثری از دین بررسی شده است. بنابر ادلۀ متعددی که در ضرورت وجود
دین از جانب فلاسفه و متکلمین ارائه گردیده است. به ویژه بر پایۀ باور به:
۱. وحدت و یگانگی ابعاد مختلف شخصیت انسان؛
۲ درهم تنیدگی واقعیت بیرونی؛
۳ لطافت و اثرپذیری فوقالعادة روح انسان از کلیه علل و عوامل پیرامونی؛
حداکثری بودن قلمرو دین به کرسی اثبات مینشیند. در ادامه به لوازم نگرش
حداکثری در ابعاد مختلف دین پرداخته شده است، از جمله نگرش حداکثری
به: کمال دین، جوهرۀ دین، ربط علم و دین، اجتهاد و مسالة سعادت و ربط
سعادت دنیوی و اخروی.
ملخص الجهاز:
2. حداکثری بالفعل در نزد ما: در این تلقی همۀ احکام مورد نیاز بشر، که رعایت آنها برای همۀ اعصار و ادوار زندگی او لازم است، به نحو بالفعل در متون و نصوص دینی (اعم از قرآن و سنت و روایت) به تفصیل آمده است و مجموعۀ آنچه از دین اکنون در اختیار ما قرار دارد، برای زندگی بشر در تمامی مراحل آن کافی است.
وقتی از یک سو تمامی عرصههای واقعیت به یکدیگر پیوسته و درهم تنیدهاند و از سوی دیگر کلیۀ ابعاد و مؤلفههای وجودی آدمی نیز با یکدیگر پیوند وثیق و بلکه وحدت و یکپارچگی وجودی دارند و از طرفی این دو عرصۀ وحدانی با یکدیگر در تعامل حداکثری و داد و ستد همهجانبهاند، بنابراین اقدام به هر حرکت و تحولی در هر بعدی از گسترۀ حیات انسانی، از درونی و بیرونی، ظاهری و باطنی، فردی و اجتماعی، ملازم با لحاظ دیگر شؤون و ابعاد در وجود او و در واقعیت متعامل با او است و لذا نیازمند مطالعۀ همهجانبه، برنامهریزی جامع و بهکارگیری همۀ علل و عوامل مرتبط با شخصیت او است.
تنها در این صورت است که انسان میتواند از همۀ لحظات عمر خویش بهره برده و در هر نوع تلاش و فعالیت و عملی که از او در هر موقعیت و شرایطی از زندگی به ظهور میرسد، از کلیة علل و عوامل و واقعیتهایی که با آن مواجه و در تعامل است، حداکثر استفاده در جهت رشد و شکوفایی شخصیت خود را داشته باشد و به این ترتیب در مدت محدود و اندک عمر دنیوی، سرمایۀ حیات ابدی خود را رقم زده و قابلیتها و کمالات لازم برای سیر و تعالی روحی به عالیترین مدارج سعادت در افق ابدیت را در خود فراهم آورد.