خلاصة:
بررسی تاریخ پژوهی کشورهای همسایه ایران، و نحوه نگریستن آنها به میراث و تاریخ مشترک گذشته، زمینه ای مناسب برای گفتگوی علمی بین متفکران کشورهاست. مقاله حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ پژوهان تاجیکستان به مقوله دولت سامانیان به عنوان میراث مشترک، سعی دارد تا تلاشهای مکمل ایشان از پژوهشهای معاصر ایرانی را نیز مورد توجه قرار دهد. مورخان تاجیک در دوره شوروی با فراهم آوردن بستر هویت قومی، تاریخ پژوهی دوره استقلال را جهت دادند و با برجسته کردن جنبه هویت ساز دولت سامانی، بویژه دوره امیر اسماعیل سامانی، درصدد الگوسازی عملی از یک «دولتدار» و« امیر عادل» برآمدند. آنها هویت دیگری را به شکل مبهم در شوروی و به طور برجسته در قوم ترک و ملت تاجیک جستجو می کنند که خوشبختانه تاکنون ، ستیزی با هویت ایرانی نداشته است. تاریخ پژوهی دوره استقلال سعی دارد وجه ایجابی هویتی را در«خودی امیراسماعیل» و وجه سلبی را در«دیگر ازبک و ازبکستان» جستجو کند. این رویکرد، اگرچه پاره ای نواقص روشی و محتوایی به شیوه تاریخ پژوهان تاجیکستان در دوره استقلال را تحمیل کرده است لیکن همچنان از عنایت ویژه ایشان به پژوهشهای ایرانیان و تداوم آن، و اجتناب از رویکرد تهاجمی نسبت به فرهنگ ایرانی برخوردار است.
Studying the historiography of Iran's neighboring countries, and how they view the common heritage and history of the past, is a field for scholarly dialogue among thinkers. The present article attempts to take into consideration the focus of their viewpoints on analyzing the approach of Tajikistan scholars to the Samanid as a shared heritage and tries to consider their complementary efforts in contemporary Iranian research. Tajik historians in the Soviet era, by providing a platform for ethnic identity, directed the historiography and by emphasizing the identity-building aspect of the Samanid, especially during of Amir Ismail Samani, sought a practical model of a "statesman" and "Amir Adel." They are vaguely searching for another identity in the Soviet Union, especially among the Turk and Tajik people, who, fortunately, have not yet been at odds with the Iranian identity. Independ's historiography seeks to find the positive side of identity in "Amir Ismail himself" and the negative side in "Uzbek and Uzbekistan". Although this approach has imposed some methodological and content shortcomings on Tajik historians during the period of independence, it continues to pay special attention to Iranian research and its perpetuation, and to avoid an aggressive approach to Iranian culture.
ملخص الجهاز:
دو فصلنامۀ علمی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س ) سال بیست و نهم ، دورة جدید، شمارة ٢٤، پیاپی ١٠٩، پاییز و زمستان ١٣٩٨/ صفحات ٢٧٩-٢٥٧ مقاله علمی ـ پژوهشی 1 واکاوی رویکرد تاریخ پژوهان معاصرتاجیکستان به حکومت سامانیان 2 جواد هروی تاریخ دریافت : ١٣٩٨/١٢/٢٤ تاریخ پذیرش : ١٣٩٩/٠٣/٢٢ چکیده بررسی تاریخ پژوهی کشورهای همسایۀ ایران و نحوة نگریستن آنها به میراث و تـاریخ مشترک گذشته ، زمینه ای مناسب برای گفت وگوی علمی بـین متفکـران کـشورهاست .
مقالۀ حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ پژوهان تاجیکستان بـه دولـت سـامانیان ، میراث مشترک این کشورها، سعی دارد تا به تلاش های مکمل ایشان از پـژوهش هـای معاصر ایرانی نیز توجه کند.
ایـن رویکـرد، اگرچـه پـاره ای نـواقص روشـی و محتوایی را به شیوة تاریخ پژوهان تاجیکستان در دورة اسـتقلال تحمیـل کـرده اسـت ، همچنان از عنایت ویژة ایشان به پژوهش های ایرانیان و تداوم آن و اجتناب از رویکرد تهاجمی به فرهنگ ایرانی برخوردار است .
این تلاش ها با پیشگامی و توفیق سامانیان در استقلال سیاسی از بدنـۀ خلافـت عباسـی و استقلال خـواهی در عرصـۀ فرهنگـی بـه ویـژه زبـان فارسـی ، شاخـصۀ مهمـی بـود کـه نگـاه صاحب نظران و تاریخ پژوهان را پس از ظهور ملی گرایی جدید به خود جلب کند.
چه وجهی از این میراث مشترک را به نفع قومی یا سرزمینی تفسیر مـی کننـد و چه وجهی را در خدمت زبان فارسی مهم می دانند؟ حال به منظور گفت وگوی علمی بین ایرانیان و تاجیکان بر سر میـراث مـشترک ، شـناخت تاریخ نگری و تاریخ نگاری ، سال ٢٩، شماره ٢٤، پاییز و زمستان ١٣٩٨ / ٢٥٩ آثار ایشان گام اولیه است .