خلاصة:
رند در زبان پارسی از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته و حامل معانیِ مثبت و منفیِ بیشماری در آثار کهن است. حافظ برخلاف اکثر پیشینیانِ خود، نگرشی سطحی و منفی به رندان ندارد و بالعکس آنها را ریاستیز، عصیانی و حقیقتجو معرفی میکند که در راهی دشوار و عوامگریز، مولّد انقلابهای فردی و اجتماعیِ مختلفی بوده اند به طوری که حافظ پژوهانِ بسیاری این مفهوم را مهمترین دستاورد فکریِ حافظ میدانند. از برآیند این خصایص نیز میتوان به کُنشگریِ رندان به مثابه یک شخصیّت نمایشی اشاره کرد. بهرام بیضایی(نمایشنامه نویسی که توجّه بی شائبه او به آثار کهن غیر قابل انکار است) گزینه مناسبی برای پیگیریِ این مفهوم است چه بسا که روحیه قهرمانی و انقلابیِ موجود در آثار او در پیوند با اسطوره و کهن الگوها بر جنبه ها و خصلتهای راز آمیز، عصیانی و شوریدگیِ شخصیّتهایش صحّه میگذارد. نگارندگان برای اثبات هویّت وجودیِ شخصیّت رند(که به واسطه ویژگیهایش نمایشی است) برآن هستند تا با نگاهی نو، دستاورد شعریِ حافظ را مورد پژوهش قرار داده و با توجّه به اهمیّت شخصیّت پردازی در ادبیّات نمایشی در راستای ادبیّات تطبیقی به بسط شخصیّت رند در شعر و نمایش بپردازند. بنابراین ضمن برشمردن ویژگیهای رندی و رندگونگی در غزلیّات حافظ و پی بردن به اصل این مفهوم، انواع تقسیم بندیِ یک شخصیّت دراماتیک را بررسی کرده و پس از آن به تطبیق خصایص رند حافظ با ویژگیهای یک شخصیّت نمایشی پرداخته میشود و از حاصل این رهیافت سه نمایشنامه عروسکیِ بیضایی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت.
The word "Rend" has been used in Persian language from long times ago and it has many positive and negative meanings in old literature.Hafez, contradictory to most of his antecedent poets, does not have a shallow and negative assessment of "Rend” and in contrary, he announces them as anti-hypocrite, perplexed, rebellious and truth-seekers who generated several individual and social revolutions in a hard unsociable way .Many Hafez researchers see this concept as his most important intellectual achievement. Based onthe result of these features, we can indicate activism of "Rend" as a theatrical character. Bahram Beyzaei (a play writer whose attention to ancient literature can't be denied) is a fitting choice for following this concept, as it maybe the heroic and revolutionist morale of his work in association to myth and ancient patterns confirms enigmatic, rebellious and frenzy nature of his characters.
In this article, in addition to indicating aspects of "Rend" and "Rend-goonegy" in "Ghazaliat of Hafez" and discovering the essence of this concept, it will be analyzed in “Three Puppet Plays” of Bahram Beyzai.
ملخص الجهاز:
بنابراين ضمن برشمردن ويژگيهاي رندي و رندگونگي در غزليات حافظ و پي بردن به اصـل ايـن مفهـوم ، انـواع تقسيم بندي شخصيت دراماتيک نشان داده و پس از آن به تطبيق خصايص رند حافظ با ويژگيهاي يک شخصـيت نمايشي پرداخته شده و از حاصل اين رهيافت سه نمايش نامۀ عروسکي بيضايي مورد تحليل قرار گرفته است .
رازي در شيؤە رندي نهفته که حافظ در اين بيت به آن اشاره کرده : فرصت شمر طريقت رندي کـه ايـن نشـان چون راه گنج بر همـه کـس آشـکاره نيسـت (حافظ ، ١٣٦٩: ٢٤٤) اين راز همان نکته اي است که حافظ به واسطۀ آن ، رندان را از معاني سطحي (که در زيرکـيهـا و منفعت طلبيها خلاصه ميشد) بيرون ميکشد و مقام آها را بزرگ ميدارد؛ مقامي که يـادآور لايه هاي زيرين و ابعاد مختلف وجودي انسان است .
ايـن ١٠٤ بيت در جلد اول کتاب اين راه بينهايت : واژه نما، واژه نامه و فرهنگ ترکيبات ، تعبيرات و اصطلاحات ديوان حافظ به تدوين بهرام اشتري براساس تصحيح محمد قزوينـي و قاسـم غنـي موجود است که در اين مقاله مجال آوردنشان نيست ؛ اما ميتوان به بررسي فخرالدين مزارعـي در کتاب مفهوم رندي در شعر حافظ (١٣٧٣: ١٠٤ـ١٥١) بسنده کـرد کـه براسـاس ابيـاتي از ديوان که اين واژه در آن ها موجود است ، ٤٧ ويژگي و صفت را براي رنـدان نـام بـرده کـه در اينجا به طور خلاصه به ٢١ مورد اشاره ميشود.