مقدمه‌ای بر روش نظریه بنیانی در نظریه‌سازی؛ مطالعه نظریه‌های اندیشمندان حوزه علمیه نسبت به توسعه و پیشرفت فناوری‌های نوین مقالة

هدف اصلی این مقاله دستیابی به دیدگاه علمای حوزه علمیه قم با استفاده از روش نظریه بنیانی است. این پژوهش می‌تواند پاسخگوی دو نیاز باشد: بومی و اسلامی‌سازی علوم انسانی یکی از نیازهای جامعه علمی کشور است که با کمک روش کیفی «نظریه بنیانی» قابل دستیابی است. آموزش عملی روش نظریه بنیانی هدف اصلی است که به آن پرداخته می‎شود. این روش بسیار کاربردی بوده و امروزه رساله‌های بسیاری در سراسر دنیا با کمک آن نگاشته می‎شود. روش یادشده در این پژوهش در نظریات علمای حوزه علمیه قم به کار گرفته شده است. در این مقاله تلاش می‌شود کلیه مراحل طرح، اجرا، تجزیه و تحلیل و تدوین یک اثر پژوهشی به‌طورکامل و جامع و درعین‌حال با بیانی ساده با رهیافت نظریه بنیانی بیان شود. با استفاده از این روش و تکنیک مصاحبه با علمای حوزه علمیه قم چهار نظریه و مدل ساخته شد و سرانجام به دو نظریه تقلیل یافت. بدین‌ترتیب شناخت رویکرد علمای حوزه علمیه قم نسبت به فناوری‎های نوین نیاز دیگری است که در این مقاله از آن سخن گفته می‎شود.

The main purpose of this article is to obtain the viewpoints of the scholars of the Qom seminary using the "Grounded Theory Method". This research can answer two needs. First, Build Islamic and native approach in the social science is one of the needs of the country's scientific community, which can be achieved with Qualitative method of "Grounded Theory". Practical training Grounded Theory method is the basic purpose of this article. This method is very practical and today many thesis are written with the help of it. The method in this study has been used in the theories of scholars of Qom seminary. The present article attempts to describe all the steps of designing, executing, analyzing and formulating a research work in a complete and comprehensive way, with a simple statement. Four theories and models were made with using the method and interview technique with the scholars of the Qom seminary and finally, it was reduced to two theories. Thus, recognition Qom scholars' approach to modern technologies is another need that is discussed in this article.

تاریخ دریافت: 19/8/98 تاریخ پذیرش: 15/2/99 واژگان کلیدی: روش نظریه بنیانی، علمای حوزه علمیه، فناوری‌های نوین، قم، مقدمه و بیان مسئله روش «نظریه بنیانی» یا «داده‎بنیاد» (GTM) 1 این امکان را برای پژوهشگر فراهم می‎آورد تا با بررسی داده‌ها آنها را بدل به مفاهیم، مقوله‌ها و سرانجام مدل نظری کند؛ زیرا نظریه بنیانی روشی برای ساخت نظریه بر پایه گردآوری منظم داده‌ها و تحلیل روشمند و منظم آنهاست. ویژگی دیگر مقاله این است که پس از بیان هر مرحله مثال عینی از مفاهیم استخراج شده در مصاحبه با علمای حوزه علمیه استفاده و سرانجام مراحل نظریه‎سازی برای خواننده تبیین می‎شود. Grounded Theory Method Guessoum تعریف نظریه بنیانی یکی از روش‌های موفق تحقیق کیفی، رهیافت «نظریه بنیانی» (GTM) 1 است که توسط آنسلم استراوس 2 و بارنی گلیسر 3 در سال 1967 به جامعه علمی معرفی شد (استراوس و کوربین، 1998، ص9). (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل: مدل پارادایمی پس از آشنایی با شیوه کدگذاری، با بیان مثالی از تحقیق انجام شده با موضوع رویکرد علمای حوزه علمیه قم در خصوص فناوری‎های نوین که با شیوه مصاحبه و اسناد گردآوری شده است، گام‌به‌گام با روش نظریه بنیانی تطبیق داده می‎شود. در مجموع یافته‌های تحقیق بیان‌کننده این موضوع است که چهار رهیافت کلی براساس روش نظریه بنیانی در خصوص توسعه علم و فناوری در حوزه‌های علمیه قم وجود دارد که عبارت‌اند از: 1.