خلاصة:
تشکیل حکومت صفوی در ایران با شاخصهای فراوانی همچون احیای سلطنت، دستیابی به حکومت
مرکزی و ملی به نام ایران و ایجاد ساختار نظامی و سیاسی و مذهبی جدی همراه است. درگیریها و
دشمنیهای سیاسی و نظامی با عثمانی که در پوشش اختلافات مذهبی رخ داد، ایران را به تاریخ اروپا وارد نمود و در صحنه جهانی نقش عمدهای بازی کرد. به گونهای که بسیاری از مورخان معتقدند که اختلافات سیاسی و جنگهای مذهبی ایران و عثمانی، ضربات مهلک ترکان بر اروپا را کندتر و بیاثر کرد. وجود دشمن مشترک، اروپا را به ایران نزدیک کرد و به دنبال آن، سیل جهانگردان، مبلغین و ماجراجویان و
نمایندگان و مامورین سیاسی به ایران آمدند. بسیاری از آنها، وقایع مذهبی ایران را موشکافانه مورد مطالعه
قرار دادند که حاصل آن سفرنامههای متعددی است که از گروههای مختلف سیاحان اروپایی برجای مانده
است. این پژوهش سعی بر آن دارد تا وضعیت اسلام در عصر شاه عباس اول را از دیدگاه سیاحان اروپایی
و سفرنامههای نوشته شده در این عصر، مورد پژوهش و بررسی قرار دهد. این بررسی با بهرهگیری از روش تحقیق تاریخی و شیوه مطالعه کتابخانهای انجام شده است.
ملخص الجهاز:
» (کاتف ، ١٣٥٦ :٦٧) فيگوئروا در مسير لار به اصفهان با درويش هاي زيادي برخورد داشته است که اين ديدارها را اينگونه توصيف کرده است:«لحظاتي که سفير مي خواست بر سفره بنشيند، درويش يا زاهدي که در خانقاهي نزديک قرارگاه ما مي زيست و در ميان پارسيان آن ناحيه به تقدس بسيار معروف بود نزد وي آمد و بعد از آن که چند دانه خرما و مغز بادام به سفير هديه کرد به عالم انديشه فرو رفت و پارسيان حاضر مي گفتند که براي سلامتي و توفيق عالي جناب در طول سفرش دعا مي کند.
» (فيگوئروا، ١٣٦٣: ٢١٥) يکي از ويژگيهايي که دلاواله با تعجب دربارهي صوفي ها بيان کرده است، متبرک بودن صوفيان است که موجب احترام آنان نزد مردم بوده است: «شاه هر شب از آشپزخانه خود براي آنان که تعدادشان دويست سيصد نفر است، شام مي فرستد و آنان غذا را يا در ملأ عام و يا در راهرو اول قصر شاهي و يا در محوطه اي که مخصوص اين کار ساخته شده است، صرف مي کنند.
» (دلاواله، ١٣٩١: ٤٢) دلاواله مقبره شيخ صفي را اينگونه توصيف مي کند: «در يکي از اضلاع عرضي مسجد در بي قرار دارد که روبه حرم با کاشي هاي سبزي که مي گويند داخل آنها نقره کاري است تزئين شده است و جسد شيخ صفي را در آنجا زير قبر برجستهاي که روي آن با پارچههاي گران قيت پوشيده شده است به خاک سپردند و دور تا دور آن را محجري کشيدهاند تا از ساير قسمتهاي مقبره ممتاز باشد، کمي پايين تر اجساد پادشاهان و بستگان خاندان سلطنتي را در قبرهايي که با تابوتهاي بزرگ بي شباهت نيستند دفن کردهاند و قبر همه آنان پوشيده از پارچههاي حرير زر باف و گران بها است.