خلاصة:
تحدی قرآن کریم به اینکه نگارش کتابی همانند آن از عهده بشر خارج است، همواره روشنترین گواه بر الهی بودن آن به شمار آمده است. دشمنان اسلام نیز از دیرباز تلاشهایی برای پاسخ به این تحدی قرآن داشتهاند که همواره ناکام بوده است. مهمترین کتابی که در سالهای اخیر در مقام معارضه با قرآن نگارش یافته، کتاب «حسن الإیجاز» است که انتشار آن در بین جوامع عربی و اسلامی سبب واکنشهای مختلف دانشمندان و ملل مسلمان شد. این مقاله که تازهترین پژوهش در این زمینه به شمار میرود، با بهره جستن از روش تحلیلی ـ انتقادی به بررسی و نقد این کتاب در سه محور قالب، محتوا و شواهد پرداخته است. بنا بر دستاوردهای این پژوهش، با توجه به آیات تحدی قرآن کریم معلوم میشود که این اثر اساساً شرایط معارضه با قرآن را ندارد تا نوبت به بررسی مماثل بودن آن با قرآن برسد. بنابراین، ظافر نیز همانند دیگر مدعیان هماوردی در این میدان ناکام مانده است.
Challenging the Holy Qur'an to the fact that it is beyond human comprehension to write a book like it has always been the clearest proof of its divinity. The enemies of Islam have tried for a long time to respond to this advance challenge of the Holy Quran, but they have always failed. In recent years, the most important book have written in opposition to the Holy Qur'an is HOSN AL-EIJAAZ that its publication among the Arab and Islamic communities has provoked various reactions from scholars and Muslim nations. This article, which is the most recent research on this subject, has used the analytical-critical method to review and critique this book in three axes: format, content and proofs. According to the findings of this study, due attention to the verses of the Holy Qur'an that are presented as an advance challenge, it is clear that this book is not even worthy of opposition to the Holy Qur'an let alone to similarity with the Qur'an. Therefore, ZAFER, like other claimants of rivalry, has failed in this field.
ملخص الجهاز:
پیشینه پژوهش تاکنون، کتابها، مقالات و پایاننامههایی در این خصوص نوشته شده که از آنها میتوان به کتاب «نفحات الاعجاز فی ردّ الکتاب المسمی «حسن الإیجاز»»، اثر آیتالله سید ابوالقاسم خویی (دارالمورخ العربی، 1990 م/ 1411 ق)؛ کتاب «الإحتراز عن مفتریات حسن الإیجاز»، اثر محمدابراهیم بن آقا رضا خراسانی (چاپ سنگی از روی متن دستنویس)؛ و کتاب «اعجاز قرآن با گرایش شبهه پژوهی»، اثر محمدعلی محمدی (انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1396 ش) اشاره کرد.
از جمله پایاننامهها، نقد و بررسی موارد تحدّی به قرآن، اثر سعید شمس، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مقطع کارشناسی ارشد، استاد راهنما مهدی پیشوایی، 1379 ش، که در این پژوهش مدعیان هماوردی با قرآن از صدر اسلام تا قرون اخیر معرفی و در مواردی آثار آنان نیز نقد شده است.
این نمونهها و موارد فراوان دیگر که در سیره ایشان ذکر شده، دلایل خارجی بر حقانیت قرآن و قراینی بر درستی ادّعای نبوت از سوی ایشان است؛ اما کتاب «حسن الإیجاز» ظاهراً تألیف شخصی به نام نصیرالدین حسن الظافر است، ولی با اطمینان میتوان گفت اسم فوق نام مستعار نویسنده است (خراسانی، الاحتراز عن مفتریات حسن الایجاز، بیتا: 14).
5. نسبت دادن سخن غیرمسلمانان به مسلمانان یکی دیگر از اشکالات کلی «حسن الإیجاز» این است که در مواردی مطالبی را به مسلمان نسبت داده و مثلاً مدعی شده برخی از مسلمانان نیز دلالت اعجاز قرآن بر وحیانیت آن را انکار کردهاند و مقصود وی از برخی از مسلمانان، بابیه و بهاییه هستند؛ درحالیکه بدون تردید، بابیه و بهاییه از فرقههای مرتد بوده و مسلمان محسوب نمیشوند (خویی، البیان فی تفسیر القرآن، 1411: 9).