انسان‌شناسی در کلام سیاسی معتزله و اشاعره مقالة

هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه دو مکتب کلامی اشاعره و معتزله درباره یکی از مبانی انسان‌شناختی متکلمین به نام «اختیار» بود. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که استفاده معتزله از قاعده لطف، عدل الهی و تناسب آن با اختیار، جزاء و عقاب بر مبنای سازگاری با اختیار انسان، لزوم عدم استناد افعال قبیح و زشت به خداوند و اقرار به قدرت و توانایی خداوند در خلق افعال آدمی، گویای نفی اطلاق تفویض بر معتزله می‌باشد. اما از نظر اشاعره، استناد افعال آدمی به خدا و تابعیت آن از اراده حضرتش، امر مسلم کلامی پنداشته شده است. آنها قائل به این هستند که حتی تقسیم اعمال انسان‌ها به خوب و بد، منشاء الهی دارد. از این حیث، حسن و قبح افعال هم وجه شرعی پیدا کرده و از جهت عقلی، قابل توجیه و پذیرش نخواهد بود.

The purpose of the present study is to review the viewpoints of two theological schools known as Asha’ereh and Mo’tazeleh about one of anthropological principles called “free will”. The method of study was descriptive analysis and the results indicated that Mo’tazeleh’s adherence to the principle of favor, divine justice and its balance with free will and punishment in terms of compatibility with human free will, the necessity of not attributing evil acts to God, and admitting God’s omnipotence and power in creating human acts connote that free will cannot be attributed to Mo’tazeleh. However, Asha’ereh assume that human acts are definitely attributed to God they obey divine will. They hold that even classifying human acts into good and bad has a divine origin so good and evil acts have a religious dimension and it will not logically be justifiable and acceptable.