خلاصة:
هدف: پژوهش حاضر در راستای معرفی نسخههای قرآنی مذهب عصر تیموری موزههای آستان قدس رضوی و آستانه مقدسه قم به بررسی مؤلفههای حاکم در صفحهآرایی نسخههای قرآنی عصر تیموری میپردازد. از طرفی ضمن تشریح میزان عملکرد و کارکرد تناسبات در اصول صفحهآرایی این نوع نسخهها، میزان اندازهگیریهای شاخص و غالب در صفحهآرایی نسخههای دو موزه نامبرده را مورد ارزیابی، تحلیل و تطبیق قرار میدهد. در نهایت وجوه اشتراک و افتراق بین نسخههای قرآنی را مورد بررسی قرار میدهد. روش پژوهش/ جامعه آماری: این پژوهش ضمن توصیف آثار مورد نظر به روش پیمایشی انجام شده است و با رویکرد تحلیلی-تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است و از نظر هدف کاربردی میباشد. گردآوری مطالب از طریق منابع کتابخانهای و جمعآوری نسخههای قرآنی مذهب به شیوه میدانی از موزههای مورد نظر به انجام رسیده است. به دلیل محدودیت تعداد اخذ نسخهها از موزههای مورد نظر، انتخاب نمونههای مطالعاتی اندک بوده و با مشاوره کارشناسان خبره این بخشها، به روش هدفمند، آثاری مورد مطالعه قرار گرفتند که دارای صفحات افتتاح و تزئینی باشند. لذا 5 مصحف مذهب قرآنی از هر موزه منتخب گردید. تجزیه و تحلیل آماری تناسبات نسخهها با استفاده از نرمافزار SPSS و از طریق آزمون آنالیز واریانس محاسبات و درصدگیریهای نسبتها صورت گرفته شده است. یافتهها: تناسبات حاکم در اصول صفحهآرایی و قطع نسخههای قرآنهای مورد مطالعه از موزههای مذکور بر مبنای تناسبات طلایی و مستطیل پویا است. با این تفاوت که تناسبات طلایی، مستطیل پویا با معیار و قطع صفحات آثار قم با 52/8 درصد بیشتر از آثار رضوی سنجیده شده است. در بررسی صفحهآرایی و تطبیق آن با دیگر کادرهای موجود صفحه میزان تناسبات حاکم بر اساس نسبتهای مستطیل ایستا استنباط گردید به گونهای که آثار رضوی با 57/6 درصد بیشتر از آثار قم از این مقیاس برخوردار است. نتیجهگیری: برآیند این پژوهش نشان داد، مهمترین و اصلیترین عامل مؤثر در صفحهآرایی نسخههای قرآنی مذهب انتخاب قطع کاغذ بوده است. سایز خوشنویسی و کتابت نیز در میزان طراحی و مسطرکشی، نوع فرم و کارکرد تذهیبها نیز نقش تعیین کنندهای در ترسیم داخلی آرایش صفحات دارند. ضابطه شاخص در اندازهگیری اوراق، تناسبات طلایی محاسبه شده است.
Objective: The present research is aimed at introducing copies of the Qur'anic religion of the Timurid period at museums of Astan Quds Razavi and Astana Moghaddas in Qom to study the governing elements in the layout of the Quranic verses during the Timurid period. On the other hand, while describing the level of performance and the function of proportions in the principles of the layout in these versions, the measure of the indexes and dominant measurements in the layout of the versions is evaluated, analyzed and adapted. Research method/Statistical Society: This research has been done by descriptive research and has been investigated using an analytical-comparative approach and is applicable to the target. The collection of materials through library resources and the collection of religious Qur'anic versions have been carried out concerned to the field of the museums. Due to the limited number of copies obtained from the concerned museums, selection of the samples was small, and with advice of the experts in these sections, they were studied in a targeted way with openings and decorative plates. Therefore, five Qur'anic modifications were selected from each museum. The statistical analysis of the proportions in these versions was done by using SPSS software and by analyzing the variance of the calculations and percentages of ratios. Findings: The governing proportions in the principles of the layout and the interruption of the copies in Qur'ans studied from these museums are based on the golden and rectangular dynamic proportions. With considering the difference that the Golden proportions, the dynamic rectangle with the √2 criterion, and the discontinuity of the pages of Qom's works, are 52.5 percent higher than those of Razavi. In reviewing the layout and adapting it to other existing cadres, the proportions of the ruler based on static rectangular ratios were deduced, so that Razavi's works are 57.6 percent higher than the Qom works of this scale. Results: The results of this study showed that the most important and effective factor on the layout of Quranic versions in religion was the choice of cutting paper. The size of the calligraphy and writing in design and style, the type of form and the function of the illumination also play a crucial role in the internal design of the page layout. The index of gold index is used to measure the bonds.
ملخص الجهاز:
بررسي تطبيقي ميزان تناسبات حاکم در اصول صفحه آرايي قرآن هاي مذهب عصر تيموري موجود در موزه هاي آستان قدس رضوي و آستانه مقدسه قم فاطمه غفوري فر * نويسنده مسئول ، کارشناسي ارشد هنراسلامي-نگارگري، دانشگاه هنر اسلامي تبريز، تبريز، ايران .
نسخه هاي قرآني مذهب عصر تيموري در اين دو مجموعـه بـه ندرت مورد مطالعه قرار گرفته است ، لذا شناسايي ارزش هاي بصري و تجسمي اين آثار و يافتن ميزان تـأثيرات و نوآوريهاي به کار رفته در صفحه آرايي قرآن هاي هر دوره ارزش دادن و ارج نهادن به هنري است که با کتاب مقدس قرآن رابطه دارد و در مسير اشاعه کلام وحي متجلي شده است .
در ايـن پژوهش ، منابع کتابخانه اي در جمع آوري اطلاعات به کار برده شـده و روش ميـداني از قبيـل عکـس بـرداري و مشاهده در گردآوري نمونه ها مورد استفاده قرار گرفته است ؛ همچنين ٥ نسخه گـران بهـا از هـر مـوزه جهـت تطبيق و ارزيابي انتخاب شده و نمونه گيري از نسـخه هـايي صـورت پذيرفتـه اسـت کـه اسـتفاده از ايـن نـوع کتاب آرايي قرآن به طور عمومي بيشتر کاربرد داشته و شامل ويژگيهاي صفحه آرايي نسخه هاي قرآني مـذهب عصر تيموري هستند.
اما آنچه کـه در تحليـل هـاي ابعاد اين اثر مورد بررسي واقع شد به شرح زير است : دستاورد تحليل اندازه تناسبات در قطع صفحات و کادر سرلوح داخل صفحات قرآن شماره ٤١٤ رضوي با مستطيل ايستا سامان دهي شده است به طوري که ، A و c برابر است با ١/٣ متناسب بـا نسـبت هـاي ايسـتا DB هستند.