خلاصة:
عصر قاجار به عنوان یکی از دوره های پرفراز و نشیب مورد توجه پژوهشگران بسیاری در حوزه های مختلف علوم انسانی است. با این وجود، در حوزه جرم شناسی پرداختن به این دوره مغفول مانده است. مسئله در این مقاله بررسی عوامل زمینه ساز وقوع جرم در این دوره است. این بررسی توصیفی- تحلیلی که بر مبنای مندرجات منابع دست اول تاریخی و تحقیقات معتبر صورت گرفته، گویای آن است که زمینهها و عوامل برگرفته از ساختار سیاسی-اجتماعی ایران عهد قاجاریه چون حکومت خودکامه و خویشاوندسالاری، منجر به ایجاد پدیده هایی مانند جامعه طبقاتی، فقدان امنیت، مهاجرت، نبود قانون دایمی و لازمالاجرا، فساد حکومتی ، نظامی، قضایی و فرهنگی شده است. این پدیده ها به موازات رخ دادهای این دوره ، منجر به پیدایی و گسترش تنگناهایی چون افزایش فقر، بیکاری،مهاجرت، از رونق افتادن کشاورزی و تولیدات داخلی و سنتی شده است.از منظر جرم شناسی، این پدیده ها و تنگناها در فراهم سازی و سرعت بخشیدن به ایجاد زمینه های ارتکاب جرم و بروز رفتارهای نابهنجار در عهد قاجاریه اثرگذار بوده است.
Qajar’s vicissitudinous era is getting many researchers attention in various fields of humanities. However, in the field of criminological studies this period has been neglected. The issue of this article is to study the underlying factors of the occurrence of crime in this era. This descriptive-analytical study based on the contents of first-hand historical sources have shown that the factors are derived from the socio-political structure of Iran in this period such as authoritarian rule and kingship, leading to phenomena of societal class, lack of security, migration, lack of enforceable law and, governmental, military, judicial and cultural corruption. The occurrence of these phenomena lead to increasing of poverty, unemployment, migration and thin agriculture and domestic and traditional production. According to criminological theories, these phenomena and bottlenecks provide and accelerate the causal roots of the occurrence of crime in the Qajar era.
ملخص الجهاز:
این بررسی توصیفی- تحلیلی که بر مبنای مندرجات منابع دست اول تاریخی و تحقیقات معتبر صورت گرفته ، گویای آن است که زمینه ها و عوامل برگرفته از ساختار سیاسی-اجتماعی ایران عهد قاجاریه چون حکومت خودکامه و خویشاوندسالاری، منجر به ایجاد پدیده هایی مانند جامعه طبقاتی، فقدان امنیت ، مهاجرت ، نبود قانون دایمی و لازم الاجرا، فساد حکومتی ، نظامی، قضایی و فرهنگی شده است .
در این رابطه ، می توان به مقاله هایی چون «اوضاع امنیتی ایران در عصر قاجار با تاکید بر شیوه محاکمه و مجازات محکومان »، «مجازاتهای عرفی مجرمان در عصر قاجاریه »، و «بررسی جرایم اجتماعی در عصر ناصری» و«نوکران شهری و پدیده سرقت در دوره ناصری»اشاره کرد که با تکیه بر مفهوم جرم به بیان مصادیق اجتماعی آن پرداخته شده است .
این مقاله ، با استناد به منابع دست اول تاریخی از جمله سفرنامه ها وکتابها ی موثق و سایرپژوهشهای صورت گرفته و با رویکرد و رهیافت تاریخی و با هدف آشکارساختن زوایای پنهان عوامل موثر در ایجاد زمینه های ارتکاب جرایم و اعمال مغایر با هنجارها و ارزش های مورد پذیرش جامعه عهد امروز، به بررسی عوامل زمینه ساز ارتکاب جرم در ایران عصر قاجاریه می پردازد.
(طیب :١١٥)طبقه بندی نهادینه شده ساختار اجتماعی ایران در عهد قاجاریه که در راس آن شاه قرار داشت ، از حمایت برخی شخصیت های متنفذ و طبقات برجسته جامعه برخوردار بود.