بررسی مقایسه ای طنز در آثار سنایی وعطّار مقالة

طنز که آثار زیادی از ادب فارسی را به خود اختصاص داده» بخشی از ادبیّات انتقادی است؛ و اعتراضی بر کژی‌ها و نابسامانی‌های موجود در جامعه. در واقم حس مسئولیت پذیری در افراد باهوش» حستاس و متعهّد است. این پژوهش بر آن است تا به بررسی طنز و مضامین مشترک آن و شگردهایی - که سنایی و عطار در آثار خویش به‌کاربرده‌اند- بپردازد و موضوعاتی چون اعتراض بر فقر و نداری و نابرابری‌های اجتماعی, تظاهر و ریاکاری صوفیان» حرص دنئیاطلبان خمودخواهی و انانیّت سلاطین و... در قالب طنز عارفانه صوفیانه» فلسفی» اجتماعی» عام و نقد خرافات و عقاید پوچ و دیگر شگردهای رایج که در طنز کاربرد دارد نشان دهدء سپس به تحلیل آماری و تشریحی طنزهای به کاررفته در آثار سنایی و عطار بپردازد و به این نتیجه رسیده که هر دو شاعر عارف از طنز به عنوان یک ابزار مهم فرهنگی و اجتماعی علی‌رغم روش‌ها و شگردهای متفاوت بهرة لازم را برده‌اند تا آگاهی جامعه را افزایش دهندء افراد موردنظر و بیمار را با جادوی سخن خود تنبیه و درمان نمایند.

این پژوهش بر آن است تا به بررسی طنز و مضامین مشترک آن و شگردهایی- که سنایی و عطّار در آثار خويش به‌کاربرده‌اند- بپردازد و موضوعاتی چون اعتراض بر فقر و نداری و نابرابری‌های اجتماعی، طنز و هجو تظاهر و ریاکاری صوفیان، دنیاطلبان، خودخواهی و انانیّت در قالب طنز عارفانه، صوفیانه، فلسفی، اجتماعی، عام و نقد خرافات و عقاید پوچ و دیگر شگردهای رایج که در طنز کاربرد دارد نشان دهد، سپس به تحلیل آماری و تشریحی طنز به کاررفته در آثار سنایی و عطّار بپردازد و به این نتیجه رسیده که هردو شاعر عارف از طنز به‌ عنوان یک ابزار مهمّ فرهنگي و اجتماعی علی‌رغم روش‌ها و شگردهای متفاوت بهرة لازم را برده‌اند تا آگاهی جامعه را افزایش دهند، افراد موردنظر و بیمار را با جادوی سخن خود تنبیه و درمان نمایند.  طنز فلسفی عطّار: اغلب رباعیّات خیّام و برخی از اشعار مثنوی‌های عطّار و بعضی از ابیات حافظ رنگ فلسفی دارند و چون و چرای کار جهان را پیش می‌کشند؛ مثلاً حافظ مي‌گويد: پیر ما گفت «خطا بر قلم صنع نرفت» آفرین بر نظر پاک و خطا پوشش باد (حافظ، 1371: 109) عطّار در آثارش در مقام یک شاعر، یک عارف برای بیان حکمت فلسفة خود شخصیّت‌هایی را می‌آفریند تا سخنان و پیام و نقد خود را از زبان آنان بیان کند مهمّ‌ترین شخصیّتی که در مثنوی‌های عطّار ظاهر می‌شود دیوانه است -که آن‌ها به عقلای مجانین مشهور هستند- این دیوانگان عاقل که در واقع سخنگویان جناح معترض جامعه بوده‌اند و اختفا در زیر سپر جنون، آنها را از تعقیب و آزار اهل قدرت و مدّعیان عقل ایمن می‌داشتند.