خلاصة:
کامران پاشائی فخری "
حکده
میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی» فرزند میرزا زکی» یکی از گویندگان و شاعران در
نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید
طولانی داشته است. ابتدا به «ملالی» تخلّص میکرد ولی بعدا تخلّصاش را به «صاحب)» تغییر داد و
به همین جهت به «صاحب دیوان) نیز اشتهار دارد. دیوان شعری وی شامل قصائد. قطعات.
غزلیّات» رباعیّات و مثنویّات میباشد که حدود ۵۳۰۰ بیت و موضوع آن الب در مدح فتحعلی
شاه» محمّد شاه قاجارء در نعت حضرت علی» پیامبر است. دیوان صاحب علی آبادی» دارای اشعار
بسیار فاخر ادبی و پخته» و وزنی آهنگین است که تاکنون مجال نشرء تصحیح و تحلیل نیافته است.
از اشعار وی ابیات اندکی در کتب تذکره و تراجم در ذیل حالاتش نقل گردیده» امّا دیوان اشعارش
تا به حال چاپ نشده و چند نسخه خحطّی از آن موجود است. لذا مقاله حاضر با هدف شناساندن
این اثر ارزشمند» بر پایة نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس با شمارة ۱۰۰۸ و مقابلة آن با پنج
نسخة دیگر پرداخته است. نسخة مذکور بنا به دلایلی چون سلامت» کامل بودن؛ خوانا بودن و در
کل اکمل و نسبتا اقدم بودن به عنوان نسخة اساس قرار گرفت.
ملخص الجهاز:
نسخة مجلس با شمارة 1008 دارای امتیازاتی بود (از لحاظ کامل بودن، سلامت، خوانا بودن، همچنین از کهنترین قطعهای نسخه خطّی است به طول و عرض همسان و برابر) که باعث شد آن را به عنوان نسخه اساس قرار داده و بقیه نسخهها با آن مقابله شود.
آغاز دیوان: که را شاید ثنا زان پس که زیبد آل یاسین را / جهان مجد و تمکین آسمان دانش و دین را (در صفحه آخر دیوان این گونه آمده است: تمت الکتاب بعون الملک الوّهاب بید المذنب مهدی ابن رضا ابن مهدی علی آبادی المازندرانی فی یوم چهارشنبه بیست و دوم جمادیالثانی مطابق سال فرخنده فال تخاقوی نیل خیریّت سنه 1302) 2- نسخه دو یا نسخه مجلس (با علامت اختصاری «مج1») – که در کتابخانة مجلس شورای اسلامی (شمارة یک) تهران با شماره 2449، به خطّ نستعلیق و کتابت جلی 2 ، در تاریخ 1274 هجری توسّط غلامحسین اشرفی کتابت گردیده، در اندازة 210 میلیمتر، جلد مشین زیتونی ترنج 3 منگنه، کاغذ فرنگی، در 446 صفحه، 15 سطر، اندازه نوشته 150 میلیمتر.
تصوّر میشود که این شاعر در بدو جوانی گاهی در قصاید و غزلیّات تخلّص خود را با نام ملالی ذکر میکرد، و چون به سال 1234 به تهران احضار گردیده به صاحب دیوان ملقّب شده و صاحب تخلّص کرده است.
1-5- ویژگیهای نسخة اساس (نسخة مجلس با شماره 1008) عبارت است از: این نسخه نسبت به سایر نسخ از نظر تاریخ کتابت نسبتاً اقدم و از لحاظ پاکیزگی و سلامت و خوانا بودن اکمل نسخ دیگر است.